Asosiy kapitalga investitsiyalar iqtisodiy rivojlanishning asosiy ko‘rsatkichi hisoblanadi, chunki ular ish o‘rinlarini yaratishga, infratuzilmani modernizatsiya qilishga va mamlakat raqobatbardoshligini oshirishga bevosita ta’sir ko‘rsatadi.

2024-yilda O‘zbekiston Respublikasi kapitalni jalb qilishda sezilarli muvaffaqiyatlarga erishdi. Bu o‘tgan yilga nisbatan investitsiyalarning 127,6% ga oshganida namoyon bo‘ldi.

Jami o‘zlashtirilgan mablag‘lar hajmi 493,7 trillion so‘mni, ya’ni o‘rtacha 12 651,54 so‘m/USD kursida 39,03 milliard AQSh dollarini tashkil etdi.

Quyida investitsiyalar manbalari, tuzilishi va hududiy taqsimotidan kelib chiqib batafsil tahlil keltirilgan.

Investitsiyalar dinamikasi

So‘nggi besh yilda asosiy kapitalga investitsiyalar hajmi deyarli 2,3 barobar oshdi, bu esa iqtisodiy siyosatdagi muhim o‘zgarishlar va investitsion muhitni yaxshilash bo‘yicha sa’y-harakatlarning samarasi hisoblanadi. Agar 2020-yilda investitsiyalar hajmi 210,2 trillion so‘m ni tashkil qilgan bo‘lsa, 2024-yilda bu ko‘rsatkich 493,7 trillion so‘m ga yetdi. O‘sish sur’atlari izchil oshib borgan: 2021-yilda 102,9%, 2024-yilda esa 127,6% ni tashkil etdi.

Asosiy omillar:

• xorijiy investitsiyalarni faol jalb qilish;
• yirik infratuzilma loyihalarining amalga oshirilishi;
• sanoatni modernizatsiya qilish va raqamlashtirish dasturlari;
• xususiy tadbirkorlik uchun sharoitlarning yaxshilanishi.

Moliyalashtirish manbalari

Jalb qilingan mablag‘lar (75,9%) — 374,7 trillion so‘m (29,63 milliard AQSh dollari), jumladan:

• Kafolatlanmagan xorijiy investitsiya va kreditlar — 159,6 trillion so‘m (12,62 milliard AQSh dollari);
• To‘g‘ridan-to‘g‘ri xorijiy investitsiyalar — 150,5 trillion so‘m (11,90 milliard AQSh dollari);
• O‘zbekiston Respublikasi kafolati ostidagi xorijiy kreditlar — 23,6 trillion so‘m (1,87 milliard AQSh dollari).

O‘z mablag‘lari (24,1%) — 119,0 trillion so‘m (9,40 milliard AQSh dollari), jumladan:

• Korxonalar mablag‘lari — 87,0 trillion so‘m (6,88 milliard AQSh dollari);
• Aholi mablag‘lari — 32,0 trillion so‘m (2,53 milliard AQSh dollari).

Ta’kidlash joizki, xorijiy investitsiyalar katta ulushni tashkil etdi — 333,8 trillion so‘m (26,39 milliard AQSh dollari), bu xalqaro investorlarning O‘zbekiston bozoriga qiziqishi ortayotganini ko‘rsatadi.

Yillar bo‘yicha xorijiy investitsiyalar va kreditlar

Asosiy kapitalga xorijiy investitsiyalar va kreditlar hajmi, o‘sish sur’atlari va AQSh dollaridagi ekvivalenti quyida keltirilgan:

Mazkur ma’lumotlar xorijiy investitsiyalar hajmining ayniqsa 2023 va 2024-yillarda tez o‘sayotganini ko‘rsatadi. AQSh dollaridagi ekvivalent tegishli yilning o‘rtacha kursiga asosan hisoblangan.

Texnologik tarkib

1. Mashina, uskuna va inventarlar: 231,4 trillion so‘m (18,29 milliard AQSh dollari), ya’ni jami investitsiyalarning 46,9% ini tashkil etdi. Bu ishlab chiqarish quvvatlarini modernizatsiya qilishga bo‘lgan e’tiborni aks ettiradi.
2. Qurilish-montaj ishlari: 212,8 trillion so‘m (16,82 milliard AQSh dollari), yoki 43,1%.
3. Boshqa xarajatlar: 49,5 trillion so‘m (3,91 milliard AQSh dollari), yoki 10,0%.

Hududiy taqsimot

Eng katta investitsiya hajmi quyidagi hududlarda qayd etildi:

• Toshkent shahri — 40,2 trillion so‘m (3,18 milliard AQSh dollari);
• Samarqand viloyati — 30,5 trillion so‘m (2,41 milliard AQSh dollari);
• Farg‘ona viloyati — 18,1 trillion so‘m (1,43 milliard AQSh dollari).

Hududiy investitsiyalar taqsimotida Namangan, Buxoro va Andijon viloyatlarining faol ishtiroki kuzatildi.

Xorijiy investitsiyalar

Xorijiy investitsiyalar hajmi 333,8 trillion so‘m (26,39 milliard AQSh dollari) bo‘lib, 2023-yilga nisbatan 152,1% ga yuqoridir. Eng ko‘p investitsiyalar quyidagi tarmoqlarga kiritilgan:

1. Ishlab chiqarish sanoati — 119,2 trillion so‘m (9,42 milliard AQSh dollari), yoki 35,7%.
2. Elektr va gaz bilan ta’minlash — 65,0 trillion so‘m (5,14 milliard AQSh dollari), yoki 19,5%.
3. Tog‘-kon sanoati — 57,0 trillion so‘m (4,51 milliard AQSh dollari), yoki 17,1%.

Asosiy investor davlatlar:

• Xitoy — 92,9 trillion so‘m (7,34 milliard AQSh dollari), yoki 27,9%;
• Rossiya — 44,1 trillion so‘m (3,49 milliard AQSh dollari), yoki 13,2%;
• Turkiya — 22,7 trillion so‘m (1,79 milliard AQSh dollari), yoki 6,8%;
• Germaniya — 17,4 trillion so‘m (1,37 milliard AQSh dollari), yoki 5,2%;
• Saudiya Arabistoni — 16,7 trillion so‘m (1,32 milliard AQSh dollari), yoki 5,0%;
• Niderlandiya — 13,4 trillion so‘m (1,06 milliard AQSh dollari), yoki 4,0%;
• BAA — 13,0 trillion so‘m (1,03 milliard AQSh dollari), yoki 3,9%;
• Buyuk Britaniya — 12,4 trillion so‘m (0,98 milliard AQSh dollari), yoki 3,7%.

Ijtimoiy infratuzilma

• 14,844,2 ming m² turar joy qurildi (2023-yilga nisbatan 0,6% o‘sish);
• 1 418,8 km suv tarmoqlari ishga tushirildi, shundan 70,8% qishloq joylarga to‘g‘ri keladi;
• 25,3 km gaz tarmoqlari qurildi, shundan 9,0 km qishloq joylarga to‘g‘ri keladi.

Xulosa

2024-yil O‘zbekiston iqtisodiyoti uchun muhim bosqich bo‘ldi. Yirik hajmdagi investitsiyalarni muvaffaqiyatli jalb qilish va ularni asosiy iqtisodiy tarmoqlar bo‘yicha taqsimlash kelgusi o‘sish uchun mustahkam poydevor yaratmoqda. Biroq, o‘sishni davom ettirish uchun investitsion muhitni yaxshilash va yuqori texnologiyali tarmoqlar ulushini oshirish bo‘yicha doimiy harakatlar talab etiladi.

Manba: O’zbekiston Respublikasi Prezidenti huzuridagi Statistika Agentligi