1. Kirish

Iste’mol narxlari indeksi (INI) mamlakatdagi inflyatsiya darajasini va iste’mol tovarlari hamda xizmatlari narxlari dinamikasini aks ettiruvchi muhim makroiqtisodiy koʻrsatkich hisoblanadi. 2025-yil yanvar oyida Oʻzbekiston Respublikasi Prezidenti huzuridagi Statistika agentligi INI bo‘yicha rasmiy ma’lumotlarni e’lon qildi, bu esa inflyatsiya tendensiyalari, asosiy tovar va xizmatlar narxlari o‘zgarishi hamda iqtisodiy sharoitlar haqida tasavvur beradi.

2. 2025-yil yanvar oyi uchun INI asosiy koʻrsatkichlari

• Oy davomida umumiy INI: 100,7%, bu 2024-yil yanvar oyiga nisbatan 0,1 foiz punktga yuqori.
• Yillik INI (2024-yil yanvariga nisbatan): 109,9%, bu o‘tgan yilga nisbatan 1,3 foiz punktga yuqori, ammo 2023-yil yanvar oyiga nisbatan 2,3 foiz punktga past.
• Qisqa muddatli xizmatlar bo‘yicha INI: 101,1%, bu tovarlar bo‘yicha INIdan 0,5 foiz punktga yuqori.
• Yillik xizmatlar bo‘yicha INI: 127,0%, bu so‘nggi besh yildagi eng yuqori ko‘rsatkich.

3. Asosiy tovar va xizmatlar bo‘yicha INI dinamikasi

Inflyatsiya tendensiyalari turli tovar va xizmatlar guruhlari bo‘yicha teng taqsimlanmagan, ba’zi yo‘nalishlarda narxlarning keskin oshishi kuzatilgan.

Oziq-ovqat mahsulotlari

• Oy davomida INI: 100,8%.
• Yillik narx oshishi: 102,6%.

Nooziq-ovqat mahsulotlari

• Oy davomida INI: 100,3%.
• Yillik o‘sish: 107,7%.

Xizmatlar

• Oy davomida INI: 101,1%.
• Yillik o‘sish: 127,0%, bu so‘nggi 5 yildagi rekord darajadagi ko‘rsatkich.

4. Narxlarning o‘zgarish tarkibi

2025-yil yanvar oyida turli tovar va xizmatlar INI o‘sishiga turlicha hissa qo‘shgan:

• Oziq-ovqat mahsulotlari – umumiy INI o‘sishining 51,4%.
• Nooziq-ovqat mahsulotlari – 15,3%.
• Xizmatlar – 33,3%.

Yillik hisobda inflyatsiyaga eng katta ta’sir ko‘rsatgan omil xizmatlar narxining oshishi (62,6%) bo‘lib, bu kommunal xizmatlar, tibbiyot va ta’lim sohasidagi tariflarning oshishi bilan bog‘liq.

5. Iste’molchilarga ta’sir qiluvchi asosiy narx o‘zgarishlari

• Meva-sabzavot mahsulotlari inflyatsiyani pasaytirishga yordam berdi – bu mahsulotlar hisobga olinmagan holda INI 100,4% bo‘lib, bu umumiy INIdan 0,3 foiz punktga past.
• Uy-joy xizmatlari, elektr energiyasi, gaz va suv yillik 137,4% oshdi, bu esa eng yuqori o‘sish darajalaridan biri hisoblanadi.
• Ta’lim xizmatlari oy davomida 103,5%, yillik hisobda esa 136,2% oshdi.
• Tibbiyot xizmatlari oy davomida 101,2%, yillik hisobda 117,3% oshdi.
• Transport xizmatlari oy davomida 100,5%, yillik hisobda 113,7% oshdi.

6. Inflyatsiyaga ta’sir qiluvchi omillar

INI dinamikasiga tashqi va ichki omillar ta’sir ko‘rsatdi:

1. Kommunal xizmatlar tariflarining oshishi – elektr energiyasi, gaz va suv narxlarining oshishi INI o‘sishiga sezilarli hissa qo‘shdi.
2. Import tovarlari narxining oshishi – milliy valyutaning qadrsizlanishi chetdan olib kelinadigan nooziq-ovqat mahsulotlari narxining oshishiga sabab bo‘ldi.
3. Ish haqi va ijtimoiy to‘lovlarning oshishi – aholining daromad darajasi oshib, talabning kuchayishi inflyatsiyani qo‘zg‘atdi.
4. Xomashyo mahsulotlari narxining o‘zgarishi – energiya va oziq-ovqat narxlarining global bozoridagi tebranishlari ichki bozorda aks etdi.
5. Mavsumiy omillar – qish faslida oziq-ovqat mahsulotlari narxlari oshishi kuzatiladi, chunki taklif kamayadi.

7. INI hisoblash metodologiyasi

O‘zbekistonda INI 10 000 dan ortiq savdo va xizmat ko‘rsatish shoxobchalari bo‘yicha ma’lumotlar asosida hisoblanadi. Ushbu indeks 420 ta tovar va 90 ta xizmat bo‘yicha narxlarning real iste’mol savatchasiga mos kelishini ta’minlaydi. Narxlar har oyning 10–20 kunlari orasida to‘planadi, bu esa bozor o‘zgarishlarini tezkor aks ettirish imkonini beradi.

8. Xulosa va prognoz

2025-yil yanvar oyi bo‘yicha INI tahlili shuni ko‘rsatadiki, inflyatsiya barqaror saqlanmoqda, lekin xizmatlar narxining sezilarli darajada oshishi muhim omil bo‘lib qolmoqda. Kelgusi oylar uchun asosiy inflyatsion xavflar quyidagilar bilan bog‘liq bo‘ladi:

• Kommunal xizmatlar tariflarining yanada oshishi.
• Valyuta kursining o‘zgarishi.
• Oziq-ovqat mahsulotlari narxlarining mavsumiy o‘zgarishi.

Prognozlarga ko‘ra, keyingi oylar davomida INI oyiga 100,5–101,2% oralig‘ida, yillik hisobda esa 8,5–10,0% oralig‘ida saqlanib qoladi, bu esa Markaziy bankning pul-kredit siyosati maqsadlariga muvofiq hisoblanadi.