Kichik tadbirkorlik (KT) O‘zbekiston iqtisodiyotining asosiy bo‘g‘ini hisoblanadi, bandlikni ta’minlash va iqtisodiy o‘sishni ta’minlashda muhim rol o‘ynaydi. 2024-yil yakunlari bo‘yicha O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti huzuridagi Statistika agentligi tomonidan taqdim etilgan ma’lumotlarga asoslanib, kichik tadbirkorlikning holati va rivojlanish dinamikasi batafsil tahlil qilindi.

Umumiy tavsif

2025-yil 1-yanvar holatiga O‘zbekistonda faoliyat yuritayotgan kichik korxona va mikrofirmalar soni 358,1 mingtani tashkil etdi, bu esa har 1000 aholiga 12,1 birlikdan to‘g‘ri keladi. 2024-yil davomida 77,0 mingta yangi kichik korxona va mikrofirmalar (dehqon va fermer xo‘jaliklarisiz) tashkil etildi.

Kichik korxonalar sonining dinamikasi

Oldingi yillar bilan solishtirganda kichik korxonalar sonining o‘zgarishi kuzatilgan:

• 2020-yil: 411,2 mingta;
• 2021-yil: 462,8 mingta;
• 2022-yil: 417,1 mingta;
• 2023-yil: 358,1 mingta.

2023 va 2024-yillarda korxonalar sonining kamayishi davlat reyestrlaridagi ma’lumotlarni yangilash va qayta tashkil etish bilan bog‘liq.

Hududiy tuzilma

Hududlar kesimida har 1000 aholiga to‘g‘ri keladigan kichik korxonalar soni bo‘yicha yetakchilar:

• Toshkent shahri – 27,5 birlik;
• Navoiy viloyati – 17,7 birlik;
• Jizzax viloyati – 13,8 birlik;
• Sirdaryo viloyati – 13,7 birlik;
• Buxoro viloyati – 13,6 birlik.

2024-yilda yangi tashkil etilgan kichik korxonalar soni bo‘yicha Toshkent shahri (21,2% umumiy ulushdan) birinchi o‘rinda, undan so‘ng Xorazm (8,9%) va Toshkent viloyatlari (8,8%).

Tarmoqlar bo‘yicha tuzilma

Eng ko‘p kichik korxonalar quyidagi iqtisodiy sohalarda faoliyat yuritmoqda:

• Savdo – 136 352 ta (38%);
• Sanoat – 54 692 ta (15%);
• Qishloq, o‘rmon va baliqchilik xo‘jaligi – 30 369 ta (9%);
• Qurilish – 26 933 ta (8%);
• Yashash va ovqatlanish bo‘yicha xizmatlar – 25 947 ta (7%).

Iqtisodiy ko‘rsatkichlar

Kichik tadbirkorlikning asosiy tarmoqlarga qo‘shgan hissasi:

• YaIM: KT ulushi – 54,3%, 2023-yilga nisbatan o‘zgarishsiz.
• Sanoat: 286 675,2 mlrd so‘mlik mahsulot ishlab chiqarilgan (umumiy hajmning 32,4%).
• Qurilish: bajarilgan ish hajmi – 178 718,9 mlrd so‘m (76,5%).
• Asosiy kapitalga investitsiyalar: 255 883,8 mlrd so‘m (51,8%).
• Qishloq xo‘jaligi: KT mahsuloti ulushi – 95,2%.
• Chakana savdo: tovar aylanmasi – 338 802,6 mlrd so‘m (84,0%).
• Xizmatlar: ko‘rsatilgan xizmatlar hajmi – 466 461,8 mlrd so‘m (57,0%).

Hududiy iqtisodiy farqlar

Eng yuqori ulushga ega bo‘lgan hududlar (yalpi hududiy mahsulotda):

• Surxondaryo viloyati – 77,8%;
• Jizzax viloyati – 74,4%;
• Namangan viloyati – 73,4%;
• Farg‘ona viloyati – 73,1%;
• Buxoro viloyati – 73,0%.

Xulosa va istiqbollar

2024-yilda kichik tadbirkorlik O‘zbekiston iqtisodiyotida muhim rol o‘ynashda davom etdi, garchi korxonalar sonining o‘sish sur‘ati sekinlashgan bo‘lsa ham. Sektorning yanada rivojlanishi uchun davlat tomonidan ko‘proq moliyaviy ko‘mak, avtomatlashtirish darajasini oshirish va tartibga solish jarayonlarini yengillashtirish zarur.

Ma’lumotlar shuni ko‘rsatadiki, savdo, sanoat va xizmatlar sohasida kichik tadbirkorlikni rivojlantirish uchun katta imkoniyatlar mavjud. Kichik korxonalar sonining ko‘payishi va ularning samaradorligi iqtisodiy barqarorlikni mustahkamlash va uzluksiz o‘sishni ta’minlashga yordam beradi.