2024 yilda O‘zbekiston iqtisodiyoti barqaror o‘sishni davom ettirdi, bu aholi umumiy daromadlari darajasiga ijobiy ta’sir ko‘rsatdi. O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti huzuridagi Statistika agentligining dastlabki ma’lumotlariga ko‘ra, 2024 yil yanvar-dekabr oylarida aholi umumiy daromadlari hajmi 896,3 trln so‘mni tashkil etib, o‘tgan yilga nisbatan 18,5% yuqori bo‘ldi. Shu bilan birga, inflyatsiyani hisobga olgan holda real o‘sish sur‘ati 8,1% ni tashkil etdi, bu esa mamlakat iqtisodiy rivojlanishining barqarorligini tasdiqlaydi.

Aholi jon boshiga daromadlar: taassurotli natijalar

Aholi jon boshiga o‘rtacha nominal umumiy daromad hajmi 24,1 mln so‘mni tashkil etdi, bu 2023 yilga nisbatan 16,1% yuqoridir. Real o‘sish sur‘ati esa 5,9% bo‘lib, global iqtisodiy beqarorlik sharoitida katta yutuqdir.

An‘anaviy tarzda yuqori ko‘rsatkichlar Toshkent shahrida qayd etilib, bu yerda aholi jon boshiga daromad 60,6 mln so‘mni tashkil etdi, bu esa o‘rtacha respublika darajasidan 2,5 baravar yuqori. Yetakchi hududlar orasida shuningdek Navoiy viloyati (38,1 mln so‘m), Buxoro viloyati (27,5 mln so‘m) va Toshkent viloyati (25,1 mln so‘m) bor.

Asosiy daromad manbalari: mehnat faoliyati va tadbirkorlikning hissasi

Aholining umumiy daromadlari tarkibida asosiy ulushni mehnat faoliyatidan olingan daromadlar tashkil etadi, ularning ulushi 62,9% ni tashkil etdi. Ulardan:

• 27,9% yollanma ishchilarning ish haqiga to‘g‘ri keladi;
• 35% mustaqil ravishda band bo‘lishdan olingan daromadlardir.

Mustaqil ravishda band bo‘lishdan olingan daromadlar 2024 yilda 15,9% ga o‘sdi va umumiy daromad hajmining 5,7% ga o‘sishiga hissa qo‘shdi. Bu kichik tadbirkorlik sektorida faoliyatning ortib borayotganini ko‘rsatadi, bu yerda aholi daromadlarining yarmi dan ko‘prog‘i (58,7%) to‘plangan.

Kichik tadbirkorlikdan olingan daromadlarning eng yuqori ulushi Jizzax viloyatida (67,5%), Buxoro viloyatida (47,4%) va Qashqadaryo viloyatida (44,8%) kuzatildi.

Transfertlar va mol-mulkdan daromadlarning roli

Aholi umumiy daromadlarining muhim qismini transfertlar tashkil etib, ularning ulushi 2024 yilda 26% ni tashkil etdi. Shundan:

• 36,6% ijtimoiy transfertlardan (pensiyalar, nafaqalar, stipendiyalar);
• 63,4% boshqa joriy transfertlardan, jumladan, xorijdan yuborilgan pul o‘tkazmalaridan iborat bo‘lib, ular umumiy daromadning 16,5% ini tashkil etdi.

Mol-mulkdan olingan daromadlar, ya’ni moliyaviy va nomoliyaviy aktivlardan tushgan daromadlar, 49,6% ga o‘sdi va 30,1 trln so‘mga yetdi, bu umumiy daromadlarning 3,3% ini tashkil etadi. Mazkur daromadlarning deyarli uchdan ikki qismi Toshkent shahriga to‘g‘ri kelib, bu yerda ulush 63,5% ni tashkil etdi.

Hududiy taqsimot: yetakchilar va istiqbollar

Real jon boshiga daromadlarning eng yuqori o‘sish sur‘atlari Toshkent shahrida (15,4%), Navoiy viloyatida (7,9%) va Toshkent viloyatida (6,4%) qayd etildi. Bu yirik shaharlar va sanoat hududlarining barqaror rivojlanishini tasdiqlaydi.

Biroq, ayrim hududlarda, jumladan, Namangan, Surxondaryo va Qoraqalpog‘iston Respublikasi hududlarida o‘sish 1% dan past bo‘ldi, bu esa ushbu hududlarda iqtisodiy faollikni yanada rag‘batlantirish uchun imkoniyatlar mavjudligini ko‘rsatadi.

Xulosa

2024 yil O‘zbekiston aholisining daromadlari barqaror o‘sib borayotganini namoyish etdi, bu esa amalga oshirilayotgan iqtisodiy islohotlar samaradorligini va iqtisodiyotning asosiy tarmoqlarini qo‘llab-quvvatlashni tasdiqlaydi. Aholi daromadlarining barqaror o‘sishi, ayniqsa kichik biznes va mustaqil bandlik sohalarida, fuqarolarning farovonlik darajasini oshirish uchun mustahkam asos yaratmoqda.

Kelgusida rivojlanmagan hududlarda real daromadlarni oshirish va iqtisodiy faollikni rag‘batlantirish bo‘yicha ishlar olib boriladi. Lekin hozirning o‘zidayoq O‘zbekiston iqtisodiyoti barqaror rivojlanayotganligi va xalq farovonligi uchun mustahkam zamin yaratilayotganligi ayon.