Oʻzbekiston iqtisodiyoti 2022-yilda 5,7 foizga oʻsdi, bu haqda Jahon bankining “Jahon iqtisodiyoti istiqbollari” hisobotida aytiladi. Jahon banki ekspertlarining prognozlariga ko‘ra, O‘zbekistonda yalpi ichki mahsulotning o‘sish darajasi 2023 yilda 4,9 foizni, 2024 yilda esa 5,1 foizni tashkil etadi.

2023-yilda Rossiyada retsessiya va Xitoyda o‘sishning sustligi Markaziy Osiyodagi iqtisodiy faollik darajasiga salbiy ta’sir ko‘rsatadi.

Prognozlarga ko‘ra, 2023-yilda mintaqaviy iqtisodiyotining o‘sishi 3,9 foizni tashkil etadi.

2023 yilda global iqtisodiyotining o’sish olti oy oldin kutilgandek 3 foizga emas, 1,7 foizgacha sekinlashadi.

Jahon bankining “Jahon iqtisodiyoti istiqbollari” hisobotining so‘nggi nashrida ta’kidlanganidek, yuqori inflyatsiya, yuqori foiz stavkalari, investitsiyalarning qisqarishi va Ukrainadagi harbiy harakatlar oqibatida yetkazib berish zanjirlarining uzilishi sharoitida global iqtisodiy o‘sish keskin sekinlashmoqda.

Iqtisodiy muhitning o’zgaruvchanligini hisobga olgan holda, har qanday yangi salbiy omilning paydo bo’lishi, masalan, kutilganidan yuqori inflyatsiyaning tezlashishi, uni ushlab turish uchun foiz stavkalarining keskin oshishi, COVID-19 pandemiyasining yangi to’lqini yoki inflyatsiyaning kuchayishi, geosiyosiy keskinliklar global iqtisodiyotni tanazzulga olib kelishi mumkin. Bu shuni anglatadiki, 80 yildan ortiq vaqt ichida birinchi marta o’n yil ichida ikkita global tanazzul sodir bo’ladi.

Prognozlarga ko’ra, 2023 yilda jahon iqtisodiyoti 1,7 foizga, 2024 yilda esa 2,7 foizga o’sadi. Iqtisodiy o’sishning keskin sekinlashuvi keng tarqalgan bo’lib, 2023 yilga bo’lgan prognozni pastga qarab qayta ko’rib chiqish ilg’or iqtisodiyotlarning 95 foiziga va rivojlanayotgan bozor va rivojlanayotgan iqtisodiyotlarning qariyb 70 foiziga ta’sir qilishi kutilmoqda.

Kelgusi ikki yil ichida rivojlanayotgan bozor va rivojlanayotgan mamlakatlarda aholi jon boshiga daromad o’sishi o’rtacha 2,8 foizni tashkil etishi prognoz qilinmoqda, bu 2010-2019 yillardagi o’rtacha ko’rsatkichdan butun foiz punktiga past. Dunyodagi eng kambag’al odamlarning taxminan 60 foizini tashkil etuvchi Sahroi Kabirdan janubi-g’arbiy Afrikada 2023-24 yillarda aholi jon boshiga daromadlarning o’rtacha o’sish sur’ati bor-yo’g’i 1,2 foizni tashkil etishi kutilmoqda, bu esa qashshoqlik darajasining o’sishi emas, balki oshishi ehtimoli yuqori ekanligini anglatadi.

Jahon banki guruhi prezidenti Devid Malpass: «Global o’sish ko’rsatkichlari yomonlashayotgan bir paytda rivojlanish inqirozi kuchayib bormoqda«, dedi. “Rivojlanayotgan bozorlar va rivojlanayotgan mamlakatlar yuqori darajadagi qarzlar va investitsiyalar oqimining qisqarishi natijasida uzoq davom etgan sekin iqtisodiy o‘sish davriga duch kelmoqdalar, chunki global kapital oqimlari o‘zlari muammolarga duch kelayotgan ilg‘or iqtisodlar tomonidan o‘zlashtiriladi – davlat qarzining nihoyatda yuqori darajasi. va foiz stavkalarining oshishi. Iqtisodiy o‘sishning sustligi va korxonalarga investitsiyalar yetishmasligi ta’lim, sog‘liqni saqlash, qashshoqlikka barham berish va infratuzilmani rivojlantirishdagi onsiz qiyin vaziyatni, shuningdek, iqlim o‘zgarishi bilan bog‘liq kuchayib borayotgan muammolarni yanada kuchaytiradi”.

Rivojlangan mamlakatlarda o‘sish 2022 yildagi 2,5 foizdan 2023 yilda 0,5 foizgacha sekinlashishi prognoz qilinmoqda. So’nggi yigirma yil ichida o’sishning xuddi shunday sekinlashishi global retsessiyadan oldin sodir bo’ldi. AQShda o’sish 2023 yilda 0,5 foizgacha sekinlashishi prognoz qilinmoqda, bu avvalroq prognoz qilinganidan 1,9 foiz punktga past va retsessiya davrlarini hisobga olmaganda 1970 yildan beri eng past darajadir. Yevrohududda 2023-yilda nol iqtisodiy o‘sish kutilmoqda, bu avvalgi prognozlardan 1,9 foiz punktga past. Xitoyda 2023 yilda o’sish 4,3 foizni tashkil etadi, bu prognozdan 0,9 foiz punktga past.

Yuqori inflyatsiya, valyuta kursining qadrsizlanishi, kredit shartlarining qattiqlashishi va boshqa cheklovchi omillar tufayli tashqi talabning sezilarli darajada zaiflashishi, Xitoyni hisobga olmaganda, rivojlanayotgan bozor va rivojlanayotgan mamlakatlarda o‘sish sur’ati 2022-yildagi 3,8 foizdan 2023 yilda 2,7 foizgacha sekinlashishi kutilmoqda. mamlakatlar.

2024 yil oxiriga kelib rivojlanayotgan bozorlar va rivojlanayotgan mamlakatlar yalpi ichki mahsuloti pandemiyadan oldingi prognozlardan taxminan 6 foizga past bo‘ladi. Global inflyatsiya sekinlashishi kutilmoqda, ammo pandemiyadan oldingi darajadan yuqori bo’lib qolmoqda.

Hisobot birinchi marta rivojlanayotgan bozor va rivojlanayotgan mamlakatlarga investitsiyalarning o’rta muddatli o’sish prognozlarini har tomonlama baholashni taqdim etadi. Bu mamlakatlarga yalpi investitsiyalar 2022 va 2024 yillar oralig‘ida o‘rtacha 3,5 foizga o‘sishi mumkin, bu avvalgi yigirma yillikdagi o‘rtacha o‘sish sur’atlarining yarmidan ko‘p. Hisobotda investitsiyalar o’sishini tezlashtirish uchun hukumatlar qo’llashi mumkin bo’lgan yondashuvlar taklif etiladi.

“Investitsiyalarning kamayishi jiddiy muammodir, chunki u zaif hosildorlik va savdo o’sishi bilan bog’liq va umumiy iqtisodiy ko’rinishga salbiy ta’sir qiladi. Investitsiyalar hajmining kuchli va barqaror o‘sishisiz kengroq rivojlanish va iqlim bilan bog‘liq maqsadlarga erishish yo‘lida sezilarli muvaffaqiyatlarga erishib bo‘lmaydi”, — dedi Jahon banki prognozlar guruhi direktori Ayxan Kose. «Investitsiyalarning o’sishini rag’batlantirish bo’yicha milliy siyosatlar mamlakatga xos bo’lishi kerak, ammo boshlang’ich nuqta har doim sog’lom fiskal va pul-kredit siyosati asoslarini yaratish va investitsiya muhitini yaxshilashga qaratilgan keng qamrovli islohotlardir«.

Hisobotda, shuningdek, 37 ta kichik shtat – 1,5 million kishigacha bo’lgan aholisi bo’lgan davlatlar qiyin vaziyatga tushib qolgani ta’kidlangan. Bu mamlakatlarda COVID-19 pandemiyasi sabab boʻlgan tanazzul boshqa mamlakatlarga qaraganda ancha chuqurroq va tiklanish ancha zaifroq boʻldi, bunga qisman uzoq muddatli turizm inqirozi sabab boʻldi. 2020 yilda kichik shtatlarda ishlab chiqarish 11 foizdan ko‘proq kamaydi, bu boshqa rivojlanayotgan bozor va rivojlanayotgan iqtisodiyotlarga qaraganda yetti barobar ko‘p. Hisobotda qayd etilishicha, kichik davlatlar ko‘pincha tabiiy ofatlardan zarar ko‘radi, ularning o‘rtacha yillik hajmi YaIMning taxminan 5 foizini tashkil qiladi. Bu esa iqtisodiy taraqqiyotga jiddiy to‘siqlar tug‘diradi.

Uzoq muddatli iqtisodiy o’sish istiqbollarini yaxshilash uchun kichik shtat hukumatlari e’tiborini iqlimga chidamlilikni oshirish, samarali iqtisodiy diversifikatsiyani rag’batlantirish va boshqaruvni takomillashtirishga qaratishlari kerak. Hisobot mualliflari jahon hamjamiyatini iqlim o‘zgarishiga moslashish va qarzlarni qoplash uchun rasmiy yordam fondlari oqimini saqlab qolish orqali kichik davlatlarga yordam berishga chaqiradi.

Hududlarni rivojlanish istiqbollari:

Sharqiy Osiyo va Tinch okeani. Prognozlarga ko’ra, o’sish 2023 yilda 4,3% gacha sekinlashadi va 2024 yilda 4,9% gacha ko’tariladi.

Yevropa va Markaziy Osiyo. 2023-yilda hududiy iqtisodiyotning o‘sish sur’ati 0,1 foizgacha kamayishi kutilmoqda, shundan so‘ng ular 2024-yilda 2,8 foizgacha oshadi.

Lotin Amerikasi va Karib dengizi. O’sish 2023 yilda 1,3% gacha sekinlashishi va 2024 yilda 2,4% gacha tiklanishi kutilmoqda.

Yaqin Sharq va Shimoliy Afrika. O’sish 2023 yilda 3,5 foizgacha, 2024 yilda esa 2,7 foizgacha sekinlashishi prognoz qilinmoqda.

Janubiy Osiyo. O’sish 2023 yilda 5,5% gacha sekinlashishi va 2024 yilda 5,8% gacha ko’tarilishi kutilmoqda.

Afrika Sahara janubida. O’sish 2023 yilda 3,6% gacha sekinlashishi va 2024 yilda 3,9% gacha ko’tarilishi kutilmoqda.