Yevropa tiklanish va taraqqiyot banki (YeTTB):
- Markaziy Osiyoda barqaror o’sish 2024 va 2025 yillarda ham davom etadi
- Qozog‘iston iqtisodiyoti 2024-yilda vaqtinchalik sekinlashuvga qaramay, 2025-yilda 5,5 foizga o‘sadi.
- O‘zbekiston yalpi ichki mahsuloti 2024-yilda 6,5 foizga, 2025-yilda esa 6,0 foizga o‘sadi.
Yevropa tiklanish va taraqqiyot banki (YeTTB) tomonidan e’lon qilingan so‘nggi “Mintaqaviy iqtisodiy istiqbollar” (REP) hisobotiga ko‘ra, 2024-yilda Markaziy Osiyo mamlakatlari iqtisodiyotida o‘sish sur’ati 5,4 foizgacha sekinlashishi kutilmoqda. Biroq, 2025 yilda 5,9 foizgacha tiklanish kutilmoqda.
Hisobotda taʼkidlanishicha, 2023-yilda Markaziy Osiyoning koʻplab iqtisodlari uchun sezilarli oʻsishga hissa qoʻshgan Rossiya bilan oraliq savdo endi yuqori darajaga yetdi. Qozogʻiston va Moʻgʻulistonga taʼsir qilgan kuchli suv toshqinlari va oʻta sovuq ob-havo qisqa muddatda ularning oʻsishiga salbiy taʼsir koʻrsatadi, biroq mintaqaning 2024 va 2025 yillarga moʻljallangan prognozi juda ijobiyligicha qolmoqda.
So‘nggi ikki yilda viloyatda transport, logistika va eksportga yo‘naltirilgan ishlab chiqarish quvvatlariga davlat va xususiy mablag‘lar hisobidan investitsiyalar hajmi sezilarli darajada oshdi. Ish haqi va real daromadlarning barqaror o’sishi, xalqaro tashriflar va turizmning o’sishi bilan birgalikda iste’mol bumini kuchaytirdi va iste’mol kreditlaridagi texnologik yutuqlar qo’llab-quvvatladi. Suv va energiya taqchilligidan tortib transport va chegaralarni boshqarish muammolarigacha bo’lgan umumiy muammolar bo’yicha mintaqaviy hamkorlikning yaxshilangani yordam bergan holda, mintaqalararo savdo, investitsiyalar va turizm o’sishda davom etdi. Kengroq global tendentsiyalarga muvofiq barcha mamlakatlarda inflyatsiya bir xonali darajaga tushdi, bu Markaziy Osiyoning aksariyat davlatlarining markaziy banklariga o’sish ustuvorligini qayta ko’rib chiqish va pul-kredit siyosatini yumshata boshlash imkonini berdi.
YeTTB mintaqaning 2024-25 yillardagi davlat siyosati kun tartibida infratuzilma va davlat boshqaruvi amaliyotini zudlik bilan takomillashtirish, siyosiy jihatdan nozik tarif islohotlarini amalga oshirish va umumiy resurslardan foydalanish boʻyicha keng mintaqaviy kelishuvga erishishga qaratilgan saʼy-harakatlar ustunlik qiladi, deb kutmoqda. transport, suv va energiya kabi.
2023 yilda mintaqaning eng yirik iqtisodiyoti Qozog’iston, birinchi navbatda, iste’mol talabi va davlat xarajatlari (qisman Milliy jamg’armadan ko’tarilgan transfertlar hisobidan moliyalashtiriladi) tufayli kengaydi. Chakana va ulgurji savdo o’sishning asosiy omili bo’lib, ish haqining oshishi va iste’mol kreditlari bilan qo’llab-quvvatlandi. Neft eksportidan tushgan tushumlar narxlarning pasayishi natijasida kamaygan bo’lsa-da, Yevroosiyo Iqtisodiy Ittifoqi mamlakatlariga eksport noneft faoliyatni rag’batlantirdi, bu esa ishlab chiqarish va asosiy kapitalga investitsiyalar hajmining oshishiga olib keldi. Ushbu tendentsiya 2024 yilning birinchi choragida ham davom etdi, chunki yalpi ichki mahsulotning o’sishi qurilish, aloqa, transport va omborxona kabi noneft tarmoqlarining kengayishi hisobiga qo’llab-quvvatlandi.
REP hisobotiga ko’ra, istiqboldagi pasayish xavfi 2024-yilning mart oyi oxiri va aprel oylarida mamlakatda yuz bergan kuchli suv toshqinlari bilan bog’liq. Ko’tarilgan davlat xarajatlari ularning yalpi talabga ta’sirini yumshatishi kutilayotgan bo’lsa-da, suv toshqinlarining to’liq ta’siri hali baholanmagan. . YeTTB Qozog‘iston yalpi ichki mahsuloti 2024-yilda 4,5 foizga o‘sishini prognoz qilmoqda. 2025-yilda neft qazib olishning ko‘payishi, qishloq xo‘jaligidagi o‘sish va potentsial xususiylashtirishlar hisobiga iqtisodiy o‘sish 5,5 foizgacha tezlashishi mumkin.
O‘zbekistonda 2023-yilda real yalpi ichki mahsulot 6,0 foizga o‘sdi, buning natijasida kreditlarning tez kengayishi, pul o‘tkazmalari va xalqaro kelishlarning ko‘payishi kuzatildi. Mamlakatning iqtisodiy o’sishi muvozanatli bo’lib, xizmat ko’rsatish, qurilish va umumiy sanoat asosiy hissa qo’shdi. Oltin eksportining yuqoriligi, kuchli turizm daromadlari hamda oziq-ovqat va ishlab chiqarish mahsulotlari jo‘natilishining o‘sishi tufayli eksport daromadlari sezilarli darajada oshdi.
YeTTBning REP prognozlariga ko‘ra, joriy qilinayotgan tarif islohotlari energiya subsidiyalarini qisqartirishga yordam beradi va davlat xarajatlarini YaIMning taxminiy 1,5 foiz punktiga qisqartiradi. Iqtisodiyot 2024-yilda 6,5 foizga, 2025-yilda esa 6,0 foizga, asosiy kapitalga investitsiyalar va sof eksportning kuchli hissasi bilan kengayishi prognoz qilinmoqda. Xususiylashtirish va bozorga yo’naltirilgan islohotlar to’g’ridan-to’g’ri xorijiy investitsiyalarni jalb qilish orqali istiqbolni mustahkamlashi mumkin. Salbiy tomoni shundaki, o’sish surunkali energiya va suv tanqisligi bilan cheklanishi mumkin.
YeTTBning batafsil hisoboti bilan ushbu havolada tanishish mumkin (ingliz tilida).