Oʻzbekistonning iqtisodiy rivojlanish yoʻnalishi soʻnggi yillarda sezilarli oʻzgarishlarga duch keldi. Davlat tomonidan yaratilayotgan qulay biznes muhiti, tadbirkorlikni qoʻllab-quvvatlashga qaratilgan keng qamrovli dasturlar hamda sarmoyalarni jalb etish boʻyicha olib borilayotgan ishlar natijasida mamlakatda faoliyat koʻrsatayotgan korxonalar soni jadal oʻsmoqda. Ushbu maqolada 2025-yil 1-fevral holatiga koʻra Oʻzbekistonda tadbirkorlikning rivojlanish dinamikasi, asosiy yoʻnalishlari va istiqbollari haqida soʻz yuritamiz.

1. Hozirgi holat: Tadbirkorlik rivojlanishining umumiy koʻrinishi

O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti huzuridagi Statistika agentligi ma’lumotlariga ko‘ra 2025-yil 1-fevral holatiga koʻra, mamlakatda roʻyxatdan oʻtgan korxona va tashkilotlar soni 431,5 mingga yetdi, shundan 363,6 mingtasi kichik korxonalar va mikrofirmalar hisoblanadi. Oʻtgan yilning shu davriga nisbatan bu koʻrsatkich 105,5% oʻsish sur’atini koʻrsatdi.

Yangi tashkil etilgan korxonalarning hududiy taqsimoti quyidagicha:

• Xorazm viloyati – +216 yangi korxona,
• Fargʻona viloyati – +198 yangi korxona,
• Qashqadaryo viloyati – +179 yangi korxona.

Ushbu raqamlar hududlardagi biznes muhitining faollashayotganini va tadbirkorlik uchun qulay shart-sharoitlar yaratilayotganini anglatadi.

2. Tarmoq kesimida tahlil: Eng rivojlanayotgan sohalar

Oʻzbekistonda faoliyat koʻrsatayotgan tadbirkorlik subyektlari quyidagi asosiy sohalarda toʻplangan:

• Savdo – 32,2% (chakana va ulgurji savdo),
• Sanoat – 13,0% (ishlab chiqarish, qayta ishlash),
• Qishloq xoʻjaligi, oʻrmon va baliqchilik – 7,3%,
• Qurilish – 6,5% (infratuzilma va uy-joy qurilishi),
• Sogʻliqni saqlash va ijtimoiy xizmatlar – 6,2%.

Alohida ta’kidlash joizki, sogʻliqni saqlash sohasidagi tadbirkorlik subyektlari soni 1044 taga koʻpaygan, bu esa aholining tibbiy xizmatlarga boʻlgan ehtiyoji oshib borayotganini bildiradi.

3. Hududiy taqsimot: Biznes markazlari

Mamlakatda tadbirkorlikning eng yuqori faolligi quyidagi hududlarda kuzatilmoqda:

• Toshkent shahar – 22,6% (mamlakatdagi eng yirik biznes markazi),
• Toshkent viloyati – 9,5%,
• Samarqand viloyati – 8,8%,
• Fargʻona viloyati – 8,1%.

Qashqadaryo, Buxoro va Namangan viloyatlarida ham tadbirkorlik sezilarli darajada rivojlanmoqda. Ammo ba’zi hududlarda, xususan, Sirdaryo, Navoiy va Qoraqalpogʻistonda tadbirkorlik faolligi nisbatan pastroq boʻlib, bu mintaqalarda biznesni rivojlantirish uchun qoʻshimcha ragʻbatlantirish choralari koʻrilishi lozim.

4. Xorijiy investitsiyalar: Tadbirkorlikning rivojlanish omili

Oʻzbekistonda xorijiy investitsiyalar ishtirokidagi korxonalar soni 15163 taga yetdi, bu oʻtgan yilga nisbatan 1000 taga koʻpdir. Eng koʻp sarmoya quyidagi davlatlardan kelmoqda:

• Xitoy – 22,9% (3 467 ta korxona),
• Rossiya – 19,6%,
• Turkiya – 12,3%,
• Qozogʻiston – 7,0%,
• Janubiy Koreya – 4,4%.

Mamlakatdagi xorijiy sarmoyalar hajmining oshishi Oʻzbekistonning jahon iqtisodiyotidagi ishonchli hamkor sifatida shakllanayotganini anglatadi.

5. Kichik biznes va mikrofirmalar: Mamlakat iqtisodiyotining tayanchi

Kichik biznes va mikrofirmalar mamlakatdagi barcha tadbirkorlik subyektlarining 84% dan ortigʻini tashkil etadi.

Sohalar kesimida:

• Savdo – 37,9%,
• Sanoat – 15,3%,
• Qishloq xoʻjaligi – 8,4%,
• Qurilish – 7,5%,
• Yashash va ovqatlanish xizmatlari – 7,2%.

Davlat tomonidan kichik biznesni rivojlantirish uchun soliq imtiyozlari, subsidiyalar va soddalashtirilgan kredit dasturlari joriy etilgan.

6. Tadbirkorlikdagi asosiy muammolar va ularni hal qilish yoʻllari

Tadbirkorlikning jadal rivojlanishiga qaramay, quyidagi muammolar mavjud:

• Byurokratik toʻsiqlar – tadbirkorlar uchun ruxsat berish jarayonlarini yanada soddalashtirish lozim.
• Raqamli transformatsiyaning sustligi – koʻplab korxonalar hali ham eskirgan tizimlar asosida ishlamoqda.
• Hududiy nomutanosiblik – ba’zi viloyatlarda tadbirkorlik darajasi past, bu esa mintaqaviy rivojlanish muammosini keltirib chiqaradi.

Davlat bu muammolarni bartaraf etish uchun biznesni avtomatlashtirish va infratuzilmaviy loyihalarni kengaytirish choralarini koʻrmoqda.

7. 2025-2026-yillar uchun prognoz va istiqbollar

Kelgusi yillarda tadbirkorlik sohasida quyidagi ijobiy oʻzgarishlar kutilmoqda:

• Startaplar va innovatsion texnologiyalarni qoʻllab-quvvatlash – yangi biznes loyihalarga investitsiyalar jalb qilish.
• SME’lar uchun kreditlash tizimini kengaytirish – tadbirkorlikni moliyaviy qoʻllab-quvvatlashni kuchaytirish.
• Raqamli transformatsiyani jadallashtirish – soliq va hujjat yuritish tizimlarining toʻliq avtomatlashtirilishi.
• Xalqaro savdoni rivojlantirish – xorijiy bozorlarga chiqish uchun davlat tomonidan koʻproq koʻmak berish.

Oʻzbekistonning biznes muhiti xalqaro reytinglarda tobora yuqori oʻrinlarni egallamoqda, bu esa tadbirkorlar va investorlar uchun katta imkoniyatlar yaratadi.

Xulosa

Oʻzbekistonda tadbirkorlik faoliyati barqaror rivojlanmoqda, ayniqsa, kichik biznes va savdo sohalari yetakchi oʻrinlarni egallamoqda. Davlat tomonidan sarmoya kiritish, byurokratiyani kamaytirish va biznes jarayonlarini avtomatlashtirish boʻyicha olib borilayotgan islohotlar kelajakda iqtisodiy oʻsishning muhim omiliga aylanadi.

Tadbirkorlik – bu Oʻzbekiston iqtisodiyotining tayanchi. Davlat va xususiy sektorning hamkorlikdagi sa’y-harakatlari mamlakatni yanada rivojlangan biznes markaziga aylantiradi.