O‘zbekistonda davlat banklarini xususiylashtirish kechroq muddatga qoldirilishi mumkin. Ushbu prognoz haqida Fitch Ratings kompaniyasining moliya institutlari bo‘yicha direktor o‘rinbosari Pavel Kaptel Toshkentdagi konferensiya davomida gapirdi.
Reyting agentligi eksperti mamlakatda bank tizimini isloh qilish rejalariga e’tibor qaratdi. Maqsadlardan biri qator davlat banklarini sotish bo‘lib, u YeTTB, XMK va OTB kabi yetakchi xalqaro rivojlanish institutlari bilan hamkorlikni o‘z ichiga oladi. Ular texnik yordam, konsalting xizmatlarini ko’rsatadilar va keyinchalik strategik investorga sotish maqsadida xususiylashtirilgan davlat banklarining minoritar aktsiyadorlari bo’lishlari mumkin.
“Ammo islohot faqat bu bilan bogʻliq emas. Korporativ boshqaruv tartib-qoidalari va banklarda nafaqat sotilishi kerak bo‘lgan, balki davlat mulkida qoladigan risklarni boshqarishning sezilarli darajada yaxshilangani ham muhim rol o‘ynaydi. Islohotning yana bir muhim jihati – bu sohadagi tartibga solish, xususan, bank kapitalining potentsial standartlari nuqtai nazaridan takomillashtirishdir”, — dedi Pavel Kaptel.
Mutaxassisning fikricha, ma’lum bir oldinga siljish allaqachon ko’zga tashlanmoqda. Dastlabki to‘rt yilda nodavlat banklarning sohadagi ulushi 2019-yil oxiriga nisbatan ikki baravar ko‘paydi va ayni paytda tarmoq aktivlarining qariyb uchdan bir qismini tashkil etadi. Ammo bu hali ham hukumat tomonidan belgilangan maqsaddan sezilarli darajada past (2025 yil oxirida 60%). Uchta yirik bankdan faqat bittasi – Ipoteka bank sotilgan. Keyingi o’rinlarda SQB va Asakabank.
“Eslatib o’taman, ikkala bank ham 2023-yil oxirigacha strategik investorlarga sotilishi rejalashtirilgan edi. Ammo o’tgan yili hukumat belgilangan muddatlar o’zgarayotganini e’lon qildi. “O‘zsanoatqurilishbank” uchun – 2024-yil oxiri, “Asakabank” uchun – 2025-yil oxiri. Biz ishonamizki, bu muddatlarni ham uzaytirish kerak bo‘lishi mumkin”, deb tushuntirdi Fitch vakili.
Ekspert bu stsenariyning sabablari haqida moliya institutlari uchun sotishdan oldingi tayyorgarlik hali ham davom etayotganini aytdi. Bu keng ko’lamli jarayon. Ikkala bank ham tarixan korporativ sektor va davlat kompaniyalariga kredit berishga e’tibor qaratgan va hozirda ko’proq diversifikatsiyalangan modelni (Kichcik va o’rta biznes (KO’B) va chakana savdo) qurmoqda. Bu ikkala o’yinchiga ham vaqt talab etadi. Fitch ijobiy tendentsiyalarni kuzatmoqda, KO’B va chakana savdoning ulushi o’sib bormoqda, ammo hozircha tez emas.
Savdo istiqbollarini oshirish uchun banklar katta rentabellikni namoyish etishlari kerak. Bu, ayniqsa, chakana savdo segmentida faolroq kreditlash o’sishini talab qiladi. Ammo bu kapitalni talab qiladi.
“Shuning uchun YeTTB, XMK va boshqa tashkilotlarning bank kapitaliga langar investor sifatida kirishi istiqboli banklarning o‘z vaqtida sotilishini yoki sotilmasligi nuqtai nazaridan juda muhim. Agar bu ro‘y bersa, bu banklarga kredit berish hajmini oshirish uchun kapital beradi va shu orqali rentabellikni oshiradi va bozor ulushini oshiradi”, — dedi Fitch direktori o‘rinbosari.
Bu, shuningdek, salohiyatli investorlar uchun bir oz qulaylik beradi. Ular transformatsiyaning birinchi bosqichi yakunlanganiga va banklar xarid qilish uchun qiziqarli ekanligiga ishonch hosil qilishadi, deya xulosa qildi Pavel Kaptel.
Manba: Курсив