O‘zbekiston Respublikasi Davlat statistika qo‘mitasining ma’lumotlariga ko‘ra, 2022-yilning yanvar-sentyabr oylari yakunlariga ko’ra respublikaning tashqi savdo aylanmasi 36.024,6 million AQSh dollarini tashkil etib, 2021 yilning shu davriga nisbatan 7.701,4 million AQSh dollariga yoki 27,2 foizga o‘sdi.

Tashqi savdo aylanmasining umumiy hajmidan eksport 14.051,5 million dollarini (2021 yil yanvar-sentyabrga nisbatan 35,7 foizga o‘sgan), import esa 21.973,1 million dollarini (o‘sish 22,3 foiz) tashkil etdi.

Natijada tashqi savdo aylanmasi balansi passiv saldoni 7.921,6 million dollarini tashkil etdi.

Tashqi iqtisodiy faoliyatda 20 ta asosiy hamkor davlatlar orasida uchta davlat, xususan, Afgʻoniston, Qirgʻiziston va Tojikiston kabi davlatlar bilan faol tashqi savdo balansi mavjud. 17 mamlakat bilan tashqi savdo aylanmasining passiv balansi saqlanib qolmoqda.

Bugungi kunga qadar Oʻzbekiston Respublikasi dunyoning 195 ta davlati bilan savdo aloqalarini amalga oshirmoqda. O‘zbekiston Respublikasi tashqi savdo aylanmasi bo‘yicha yetakchi 10 ta asosiy hamkor davlatlarning 2022-yil 9 oyi davomidagi dinamikasi quyidagicha:

1. Xitoy – 18,8% ulush bilan 6.788,4 mln. dollari (o‘tgan yilning shu davriga nisbatan o‘sish 26,1%);
2. Rossiya Federatsiyasi – 18,2% ulushi bilan 6.544,0 mln. dollari (+28,2%) ;
3. Qozog‘iston – 9,1% ulushi bilan 3.261,8 mln. dollari (+16,4%);
4. Turkiya – 6,8% ulush bilan 2.456,4 mln. dollari (+1,1%);
5. Koreya Respublikasi – 5,1% ulush bilan 1.826,3 mln. dollari (+33,0%);
6. Qirg‘iziston – 2,4% ulushi bilan 867,0 mln. dollari (+26,6%);
7. Germaniya – 2,2% ulushi bilan 783,1 mln. dollar (+43,4%);
8. Turkmaniston – 1,6% ulush bilan 569,0 mln. dollari (-5,0%);
9. Afg‘oniston – 1,5% ulush bilan 520,7 mln. dollari (+6,3%);
10. Hindiston – 1,4% ulushi bilan 502,1 mln. dollari (+40,2%).

Respublika tashqi savdo aylanmasi tarkibida salmoqli ulush Toshkent shahriga to‘g‘ri keldi, bu 38,8 foiz yoki 13.974,8 million dollarini, Toshkent viloyatida 11,1 foiz yoki 3.983,7 million dollarini, Andijon viloyatida 8,8 foiz yoki 3171,8 million dollarni tashkil etdi (tabiiy gaz va elektr energiyasi yetkazib berish, shuningdek, maxsus eksport hajmi Oʻzbekiston Respublikasi viloyatlari, shaharlari va tumanlari boʻyicha taqsimlanmagan).

Ko‘rib chiqilayotgan davrda MDH davlatlarining tashqi savdo aylanmasi ulushi 2021-yilning shu davriga nisbatan 0,1 foizga o‘sdi va 2022-yilning yanvar-sentyabr oylarida ularning tashqi savdo aylanmasidagi ulushi 38,8 foizni tashkil etdi. O‘zbekiston Respublikasining MDH davlatlari bilan tashqi savdo aylanmasi 13.961,3 million dollariga yetdi. Shundan eksport hajmi 5.546,9 million dollarini, import hajmi esa 8.414,4 million dollarini tashkil etdi.

2022-yilning yanvar-sentyabr oylarida boshqa davlatlarning tashqi savdo aylanmasi hajmi 2021-yilning shu davriga nisbatan mos ravishda 0,1 foizga kamaydi va umumiy tashqi savdo aylanmasining 61,2 foizini tashkil etdi.

O‘zbekiston Respublikasining Evropa Ittifoqi mamlakatlari bilan tashqi savdo aylanmasi ko‘rib chiqilayotgan davrda 11.053,2 million dollarini, shundan eksport hajmi 3.953,6 million dollarini, import hajmi 7.099,6 million dollarni tashkil etdi.

2022-yilning yanvar-sentyabr oylarida eksport qiluvchi sub’yektlarning umumiy soni 6.281 tani tashkil etdi va bu oltinsiz eksport hajmini 11.080,6 million dollariga (2021-yilning shu davriga nisbatan o‘sish 123,5 foizga) etishini ta’minladi.

Eksport tarkibida 79,9 foizini tovarlar egallagan bo‘lib, ular asosan ishlab chiqarish (24,2 foiz), oziq-ovqat mahsulotlari va tirik hayvonlar (7,7 foiz), kimyo va shunga o‘xshash mahsulotlar (6,9 foiz)ga to‘g‘ri keladi.

Boshqa xorijiy davlatlarga eksport hajmining o‘sishi hisobiga MDH mamlakatlariga eksport ulushi ortib, uning umumiy hajmidagi ulushi 39,4 foizni tashkil etdi.

2020-2021 yillarga nisbatan XXR, Rossiya Federatsiyasi, Turkiya, Qozog’iston, Qirg’iziston, Afg’oniston va Tojikiston kabi davlatlar 2022 yil yanvar-sentyabr oylarida tashqi savdo aylanmasida tovarlar va xizmatlar eksporti bo’yicha O’zbekistonning asosiy hamkorlari bo’lgan. Ularning umumiy eksportdagi ulushi 56,5% ga etdi.

Ko‘rib chiqilayotgan davrda meva-sabzavot mahsulotlari eksporti hajmi 1.235,8 ming tonnani tashkil etdi va qiymat ifodasida 760,2 million dollariga yetdi (o‘sish sur’ati 2021-yilning shu davriga nisbatan mos ravishda 21,7 foizni tashkil etdi).

2022-yilning yanvar-sentyabr oylarida meva-sabzavot mahsulotlarining umumiy eksportdagi ulushi 5,4 foizni tashkil etdi. Meva-sabzavot mahsulotlarini eksport qilishning asosiy bozorlari Rossiya Federatsiyasi, Qozog’iston, Xitoy va Pokistonga to’g’ri keldi.

Meva-sabzavot mahsulotlarining asosiy qismi eksport qilingan (top 5):

1. Uzum  (shu jumladan quritilgan holda – mayiz) – 161,0 million dollar (179,2 ming tonna);
2. Shaftoli  – 68,1 million dollar (76,7 ming tonna);
3. Mosh  – 46,3 million dollar (60,7 ming tonna);
4. Pomidor  – 45,1 million dollar (59,9 ming tonna);
5. Qovun va tarvuzlar  – 35,6 million dollar (129,27 ming tonna).

2022-yilning yanvar-sentyabr oylari yakunlari bo‘yicha 2.405,3 million dollari miqdorida to‘qimachilik mahsulotlari eksporti amalga oshirilib, umumiy eksport hajmining 17,1 foizini tashkil etdi va 2021-yilning yanvar-sentyabriga nisbatan 13,0% ga o‘sdi.

Toʻqimachilik mahsulotlari eksporti tarkibida asosiy ulushni paxtadan ip-kalava (48,1%), shuningdek, tayyor trikotaj va tikuvchilik buyumlari (26,6%) egalladi. 2022-yilning yanvar-sentyabr oylarida dunyoning 69 davlatiga 525 turdan ortiq to‘qimachilik mahsulotlari eksport qilindi.

2022-yilning yanvar-sentyabr oylarida xizmatlar eksporti hajmi 2.826,8 million dollarini yoki umumiy savdo eksporti hajmining 20,1 foizini tashkil etdi va 2021-yilning shu davriga nisbatan 51,0 foizga o‘sdi. Xizmatlar eksporti tarkibida asosiy ulushni transport xizmatlari (46,9%), sayohatlar (turizm  – 39,3%), telekommunikatsiya, kompyuter va axborotlashtirish xizmatlari (5,4%), boshqa tadbirkorlik xizmatlari (4,3%) egalladi.

Hisobot davrida import 21.973,1 million dollarini tashkil etdi (2021 yilning yanvar-sentyabriga nisbatan o‘sish sur’atlarining o‘sishi 122,3 foizni tashkil etgan). Import tarkibida asosiy ulushni mashina va transport uskunalari (32,1%), ishlab chiqarilgan sanoat mahsulotlari (19,2%), shuningdek, kimyo va shunga o’xshash mahsulotlar (13,8%) egalladi.

Tovarlar importi dinamikasi tahlili ham shuni ko‘rsatdiki, 2022-yilning yanvar-sentyabr oylarida 2021-yilning shu davriga nisbatan tovar importi hajmi 3.338,5 million dollarga oshib, 20.085,4 million dollarini tashkil etdi. Xizmatlar importi 1.887, 8 million dollarga yetdi.

2022-yilning yanvar-sentyabr oylarida MDH davlatlaridan import qilingan mahsulotlarning ulushi 2021-yilning shu davriga nisbatan 1,5 foizga, tashqi savdo aylanmasidagi ulushi esa 38,3 foizga kamaydi.

Umuman olganda, 2022-yil yanvar-sentyabr oylari yakunlariga ko‘ra, O‘zbekiston Respublikasiga dunyoning 171 davlatidan tovar va xizmatlar import qilingan. Importning uchdan bir qismi XXR, Rossiya Federatsiyasi, Qozog‘iston, Koreya Respublikasi, Turkiya, Germaniya, Hindiston kabi yirik hamkor davlatlardan to‘g‘ri keladi.

2022-yilning yanvar-sentyabr oylarida xizmatlar importi hajmi 1.887,8 million dollarini yoki uning umumiy hajmining 8,6 foizini tashkil etdi va 2021 yilning shu davriga nisbatan 54,8 foizga o‘sdi. Xizmatlar importi tarkibida asosiy ulushni sayohat (turizm – 56,6%), transport xizmatlari (15,1%), telekommunikatsiya, kompyuter va axborotlashtirish xizmatlari (9,0%), boshqa tadbirkorlik xizmatlari (6,9%) egallaydi.

2022-yilning 9 oyi yakunlariga ko‘ra, import tarkibida mashina va transport uskunalari hajmi 7.050,4 million dollariga yetdi va 2021-yilning shu davriga nisbatan 17,7 foizga o‘sdi, umuman olganda, import hajmidagi ulushi umumiy import hajmi 32,1% ni tashkil etdi.

Mashina va transport uskunalari importi 1.060,9 million dollarga oshdi. Mamlakatga ushbu tovarlar yetkazib berishning asosiy qismi XXR – 2,735,3 mln. dollari (38,8%), Koreya Respublikasi – 1,212,5 mln. dollari (17,2%) va Turkiya – 553,2 mln dollar (7,8%) hissasiga to‘g‘ri keladi.

2022-yilning yanvar-sentyabr oylari yakunlariga ko‘ra, import tarkibida sanoat mahsulotlari hajmi 4.215,3 million dollariga yetdi va 2021-yilning shu davriga nisbatan 28,9 foizga o’sdi, umuman olganda, importning umumiy ulushi 19,2 foizni tashkil etdi.

Sanoat tovarlari importi asosan quyma temir va poʻlat (1.895,4 mln. dollari), metall buyumlar (544,7 mln. dollari), toʻqimachilik iplari, gazlamalar, tayyor mahsulotlar (393,7 mln. dollari), qogʻoz yoki karton (329,7 mln. dollar) ga toʻgʻri keladi.