O‘zbekiston Respublikasi Milliy statistika qo‘mitasi 2025-yilning yanvar-sentabr oylari uchun mamlakatni ijtimoiy-iqtisodiy rivojlantirish ma’lumotlarini e’lon qildi. Dastlabki baholashlarga ko‘ra, respublika iqtisodiyoti yuqori barqarorlik va rivojlanish sur’atlarining tezlashuvini namoyish etmoqda: joriy narxlardagi Yalpi ichki mahsulot (YAIM) hajmi 1 303,7 trln so‘mga yetdi, bu esa 2024-yilning mos davriga nisbatan 7,6 foiz darajasida real o‘sishni ta’minladi.
Makroiqtisodiy indikatorlar va turmush darajasi
Iqtisodiyotning sifat jihatidan o‘sishining asosiy ko‘rsatkichi bu aholi jon boshiga YAIM dinamikasidir. 2025-yilning uch choragi yakunlariga ko‘ra ushbu ko‘rsatkich 34 483,9 ming so‘mni tashkil etdi. Real ifodada, inflyatsion jarayonlarni hisobga olgan holda, aholi jon boshiga daromadlar o‘tgan yilga nisbatan 5,6 foizga oshdi. Taqqoslash uchun, 2024-yilning mos davrida o‘sish 4,4 foizni tashkil etgan edi, bu esa farovonlikni oshirish sur’atlarining tezlashganidan dalolat beradi.
Iqtisodiyotdagi narxlarning o‘rtacha o‘zgarishini ifilovchi YAIM deflyator indeksi 112,2 foizni tashkil etdi. Shu bilan birga, narxlar dinamikasi tarmoqqa qarab turlicha bo‘ldi. Deflyatorning eng yuqori ko‘rsatkichlari xizmatlar sohasida (boshqa tarmoqlar) – 115,2 foiz va sanoatda – 113,3 foiz qayd etildi. Narxlarning eng kam o‘sishi qurilish sektorida – 105,9 foiz va qishloq xo‘jaligida – 106,3 foiz kuzatildi.
O‘sish drayverlari: Qurilish va Xizmatlar sohasi
Tarmoqlar tarkibini tahlil qilish shuni ko‘rsatadiki, 2025-yilda iqtisodiy o‘sishning lokomotivi qurilish va xizmatlar sohasi bo‘lib turibdi.
- Qurilishdagi o‘sish Qurilish sektori rekord darajadagi o‘sish sur’atlarini namoyish etdi. Ushbu tarmoqdagi yalpi qo‘shilgan qiymat 92 873,0 mlrd so‘mga yetib, 14,2 foizga oshdi. Qurilish ishlari o‘sishining ichki tarkibi quyidagicha:
- Ixtisoslashtirilgan qurilish ishlari rekord darajada 57,6 foizga o‘sdi.
- Fuqarolik obyektlari qurilishi 29,4 foizga oshdi.
- Bino va inshootlar qurilishi 5,9 foizga o‘sishni ko‘rsatdi.
- Xizmatlar sohasi dinamikasi Iqtisodiyotda yetakchi o‘rinni egallagan xizmatlar sohasi 8,7 foizga o‘sib, 612 179,6 mlrd so‘m miqdorida qo‘shilgan qiymat yaratdi. Eng faol o‘sish quyidagi segmentlarda qayd etildi:
- Axborot va aloqa: +21,1 foiz – eng tez o‘sayotgan xizmatlar segmenti.
- Savdo: +12,8 foiz.
- Tashish va saqlash: +11,5 foiz.
- Yashash va ovqatlanish: +8,4 foiz.
Savdo tarkibida asosiy ulush chakana savdoga (54,4 foiz) to‘g‘ri keladi, ulgurji savdo esa 32,0 foizni egallaydi. Transport sektorida avtomobil transporti yetakchilik qilib, tarmoq qo‘shilgan qiymatining 55,8 foizini ta’minlamoqda.
Sanoat sektori
Sanoat ham barqaror ijobiy dinamikani saqlab qolmoqda. Yalpi qo‘shilgan qiymat hajmi 323 805,7 mlrd so‘mni tashkil etib, real o‘sish 6,8 foizga teng bo‘ldi. O‘sish asosan quyidagilar hisobiga ta’minlandi:
- Ishlab chiqaradigan sanoat: +7,5 foiz.
- Suv bilan ta’minlash, kanalizatsiya va chiqindilarni yig‘ish sektori: +8,0 foiz.
- Tog‘-kon sanoati: +4,0 foiz.
- Elektr va gaz ta’minoti: +4,0 foiz.
Iqtisodiyotning tarkibiy o‘zgarishlari
2025-yilning 9 oyi yakunlariga ko‘ra YAIM shakllanishida tarkibiy siljishlar kuzatilmoqda. Xizmatlar sohasining YAIMdagi ulushi 48,1 foizdan 49,4 foizga, sanoatning ulushi esa 25,9 foizdan 26,1 foizga oshdi. Shu bilan bir vaqtda, qishloq, o‘rmon va baliqchilik xo‘jaligining ulushi 18,6 foizdan 17,0 foizga kamaydi, bu industrial rivojlanayotgan iqtisodiyotlar uchun xosdir.
Raqamlashtirish va AKTning o‘rni
Mamlakat iqtisodiyotida axborot-kommunikatsiya texnologiyalari (AKT) xizmatlarining ulushi 2,6 foizni tashkil etdi. Ushbu segmentning sifat tarkibini alohida ta’kidlash joiz:
- Qo‘shilgan qiymatning 43,2 foizi kompyuter dasturlashtirish va konsaltingga to‘g‘ri keladi.
- 35,1 foizini aloqa xizmatlari tashkil etadi.
- 12,3 foizi – ma’lumotlarni joylashtirish va ishlov berish xizmatlari (Veb-portallar).
Kichik biznes va xususiy tadbirkorlikning hissasi
Kichik biznes O‘zbekiston iqtisodiyotining poydevori bo‘lib qolmoqda. 2025-yilning yanvar-sentabr oylarida kichik tadbirkorlik subyektlari iqtisodiyotdagi umumiy qo‘shilgan qiymatning 51,5 foizini (638 221,7 mlrd so‘m) yaratdi.
Tarmoqlar kesimida kichik biznesning o‘rni quyidagicha taqsimlandi:
- Qishloq xo‘jaligida: 96,9 foiz.
- Qurilishda: 77,6 foiz.
- Xizmatlar sohasida: 45,1 foiz.
- Sanoatda: 26,4 foiz.
Kuzatilmaydigan iqtisodiyotni baholash
Milliy statistika qo‘mitasi kuzatilmaydigan iqtisodiyotni hisoblash kabi ilg‘or baholash usullarini qo‘llamoqda, bu esa investorlar uchun ma’lumotlarning shaffofligini oshiradi. Kuzatilmaydigan iqtisodiyotning umumiy hajmi YAIMning 33,3 foizini tashkil etdi. Bunda ushbu ko‘rsatkichning tarkibini farqlash muhim:
- YAIMning 25,6 foizi uy xo‘jaliklari va jismoniy shaxslar faoliyatiga (shaxsiy iste’mol uchun mahsulot ishlab chiqarish, norasmiy xizmatlar) to‘g‘ri keladi.
- Faqat 7,7 foizi “yashirin iqtisodiyot” (soliqlardan qochish maqsadidagi yashirin faoliyat) sifatida tasniflanadi.
Xulosa
2025-yilning uch choragi natijalari olib borilayotgan iqtisodiy siyosatning samaradorligini tasdiqlaydi. O‘sish sur’atlarining 7,6 foizgacha tezlashishi, yuqori texnologiyali sektorlar (AKT +21,1 foiz) va qurilish industriyasining (+14,2 foiz) jadal rivojlanishi, shuningdek, aholi real daromadlarining barqaror o‘sishi investitsiyalarni yanada jalb qilish va keng ko‘lamli loyihalarni amalga oshirish uchun qulay makroiqtisodiy muhitni shakllantirmoqda.