O‘zbekiston Respublikasi Milliy statistika qo‘mitasi 2025-yilning yanvar–sentabr oylari bo‘yicha mamlakatning tashqi savdo aylanmasiga oid ma’lumotlarni e’lon qildi. Statistika tashqi iqtisodiy faoliyatning sezilarli faollashganini ko‘rsatmoqda: umumiy aylanma 59,8 mlrd AQSH dollariga yetib, o‘tgan yilning mos davriga nisbatan 22,9 foizga oshdi. E’tiborlisi shundaki, eksportning o‘sish sur’ati importning o‘sish sur’atidan ikki baravardan ko‘proqqa yuqoridir.
Savdo dinamikasi va balansi
Hisobot davrida eksport hajmi 26 683,6 mln dollarni tashkil etib, 33,3 foizga teng ta’sirchan o‘sishni namoyish etdi. Import hajmi 33 111,0 mln dollar darajasida qayd etilib, 15,6 foizga oshdi. Eksportning jadal dinamikasiga qaramay, tashqi savdo aylanmasining saldosi manfiy bo‘lib qolmoqda va minus 6 427,4 mln dollarni tashkil etadi.
O‘zbekiston jahonning 206 mamlakati bilan savdo aloqalarini amalga oshirib kelmoqda. Asosiy tashqi savdo hamkorlari Xitoy (aylanmadagi ulushi 19,1 foiz), Rossiya (15,7 foiz), Qozog‘iston (5,8 foiz), Turkiya (3,6 foiz) va Koreya Respublikasi (2,2 foiz) bo‘lib qolmoqda.
Eksportdagi tarkibiy o‘zgarishlar
Eksport tarkibida tayyor mahsulotlar va oziq-ovqat yetkazib berishning o‘sishi bilan bog‘liq ijobiy o‘zgarishlar kuzatilmoqda. Eksportda asosiy ulushni tovarlar (74,7 foiz) va xizmatlar (25,3 foiz) egallaydi.
Agrar sektor sezilarli yutuqqa erishdi. 2025-yilning 9 oyida meva-sabzavot mahsulotlari eksporti 1 606,3 ming tonnaga yetdi, bu qiymat jihatidan 1 454,7 mln dollarni tashkil etdi. O‘tgan yilga nisbatan o‘sish 39,3 foizga teng bo‘ldi. Meva va sabzavotlarning asosiy savdo bozorlari Rossiya, Pokiston, Qozog‘iston va Xitoy bo‘ldi.
To‘qimachilik tarmog‘i esa, aksincha, ko‘rsatkichlarning pasayishini namoyish etmoqda. To‘qimachilik mahsulotlari eksporti 16,6 foizga qisqarib, 1 846,0 mln dollarni tashkil etdi. Shu bilan birga, tarkibiy jihatdan sifatli o‘zgarishni qayd etish muhim: eksportning asosiy ulushini (50,8 foiz) endilikda tayyor to‘qimachilik mahsulotlari egallamoqda, bu xomashyoni chuqur qayta ishlash kursidan dalolat beradi, ip-kalava ulushi esa 29,0 foizni tashkil etadi.
Eksport tarkibida an’anaviy ravishda sanoat tovarlari (10,7 foiz), oziq-ovqat mahsulotlari va tirik hayvonlar (7,7 foiz), shuningdek, kimyoviy moddalar (5,7 foiz) salmoqli o‘rin tutadi. Eksportda nomonetar oltin ulushi 37,1 foizni tashkil etdi.
Import: texnologiya va ishlab chiqarishga e’tibor
Import tarkibi iqtisodiyotni modernizatsiya qilish jarayonlari davom etayotganidan dalolat beradi. Xarajatlarning asosiy moddasini mashinalar va transport asbob-uskunalarini olib kirish tashkil etib, ularning ulushi umumiy import hajmining 33,9 foiziga yetdi (11 226,9 mln dollar).
Shuningdek, sanoat tovarlari (15,9 foiz) va kimyo mahsulotlari (12,3 foiz) ham sezilarli hajmlarga ega. Xizmatlar importi 34,9 foizga o‘sib, 3 646,0 mln dollar belgisiga yetdi.
Import bo‘yicha hamkor davlatlar orasida Xitoy 30,3 foiz ulush bilan yetakchilik qilmoqda, undan keyingi o‘rinlarni Rossiya (18,6 foiz) va Qozog‘iston (7,3 foiz) egallagan.
Xizmatlar eksporti va importining rivojlanishi
Xizmatlar sohasi ham eksportda, ham importda yuqori dinamikani namoyish etmoqda. Xizmatlar eksporti hajmi 31,6 foizga o‘sib, 6 762,1 mln dollarni tashkil etdi. Bu yerda asosiy drayverlar sifatida barcha xizmatlar eksportining 52,9 foizini tashkil etuvchi safarlar (turizm) hamda 31,7 foiz ulushga ega bo‘lgan transport xizmatlari namoyon bo‘lmoqda.
Xizmatlar importi ham turistik yo‘nalish (51,1 foiz) va transport xizmatlari (20,3 foiz) ustunligi bilan tavsiflanadi. Telekommunikatsiya, kompyuter va axborot xizmatlari sezilarli ulushni (10,6 foiz) egallaydi, bu esa iqtisodiyotni raqamlashtirish jarayonlarini aks ettiradi.
Xulosa
2025-yilning yanvar–sentabr oylari yakunlari shuni ko‘rsatadiki, O‘zbekiston xalqaro savdo hajmlarini ishonch bilan oshirmoqda. Eksportning jadal o‘sishi, agrosanoat majmuasi yetkazib berishlarining diversifikatsiyasi va xizmatlar sohasining faol rivojlanishi, saqlanib qolayotgan savdo balansi taqchilligiga qaramay, mamlakatning tashqi iqtisodiy pozitsiyalarini mustahkamlashga xizmat qilmoqda.