Jahon banki, 2024 yil iyun.

So’nggi tendentsiyalar.

2023-yilda Yevropa va Markaziy Osiyo (YMO) mamlakatlaridagi o’sish sur’ati 3,2 foizga oshdi, bu asosan Rossiya Federatsiyasi va Ukrainada tanazzuldan iqtisodiyotning yuksalishiga o’tishni, shuningdek, Markaziy Osiyoda yanada mustahkam tiklanishni aks ettiradi. Mintaqadagi vaziyat turlicha edi: Turkiyada o’sish sur’ati sekinlashdi va Markaziy Yevropada ishbilarmonlik faolligi deyarli o’smadi. Bu, asosan, Polshadagi turg’unlik bilan bog’liq bo’lib, Real daromadlarning kamayishi, shuningdek, evro hududi zaifligining salbiy ta’siri bilan bog’liq edi. Yuqori chastotali iqtisodiy ko’rsatkichlar, masalan, ishlab chiqarish sanoatidagi ishbilarmonlik ko’rsatkichlari va chakana savdo hajmi, 2024 yilning birinchi choragida YMOning eng yirik iqtisodiyotlarida – Rossiya, Turkiya va Polshada nisbatan barqaror holatni ko’rsatadi.

Mintaqadagi iste’molchilar va asosiy inflyatsiyaning o’rtacha qiymati o’tgan yilga nisbatan uchdan bir qismga kamaydi. Ko’pgina mamlakatlarda, Turkiyadan tashqari, yumshoqroq pul-kredit siyosatiga o’tish kuzatilmoqda. So’nggi olti oy ichida Real ish haqi sezilarli darajada o’sishda davom etdi va mintaqadagi ishsizlik darajasi rekord darajaga tushib ketdi.

Prognoz.

Eca mintaqasi 2024 yilda 3 foizga, 2025 yilda 2,9 foizga va 2026 yilda 2,8 foizga o’sishi kutilmoqda. Ko’pgina mamlakatlarda o’sishning asosiy omillari, birinchi navbatda, pul-kredit siyosatining yumshatilishi va inflyatsiyaning pasayishi bilan rag’batlantiriladigan xususiy iste’mol va investitsiyalar, ikkinchidan, eksportning tiklanishi, ayniqsa evro hududidagi faollik jonlanishi kutilmoqda. Joriy yilda o’sishning umumiy pasayishi asosan Rossiya va Turkiya iqtisodiyotining pasayishi bilan bog’liq.

Ukrainaga bostirib kirish bilan bog’liq voqealar rivojiga nisbatan noaniqlikning kuchayishi mintaqaning istiqbollarini aniqlashda muhim rol o’ynashda davom etmoqda. Agar Rossiya, Turkiya va Ukraina bundan mustasno bo’lsa, mintaqadagi o’sish sur’ati bu yil 3,1 foizga, 2025-2026 yillarda esa o’rtacha 3,6 foizga oshishi kutilmoqda. Shu bilan birga, eca mintaqasidagi mamlakatlarning taxminan yarmida o’sish sur’atlarining o’sishi kutilmoqda.

Inflyatsiyaning pasayishi davom etishi kutilmoqda, bu esa pul-kredit siyosatini yanada yumshatish uchun sharoit yaratadi. 2024 yil aprel oyida eca mamlakatlarining qariyb yarmida inflyatsiya rasmiy maqsad darajasidan oshib ketdi, ammo bozor ishtirokchilarining taxminlariga ko’ra, aksariyat mamlakatlarda inflyatsiya 2025 yilga kelib maqsadga yaqinlashishi kerak. Barqarorlikni ta’minlash uchun byudjetni konsolidatsiya qilish zarurligiga qaramay, ko’plab mamlakatlar saylovga tayyorgarlik ko’rayotganini hisobga olsak, mintaqadagi byudjetlarni sezilarli darajada o’zgartirish ehtimoli juda kam. Shuni ta’kidlash kerakki, Jahon banki hisobotiga ko’ra, 2026-yilda yeca mintaqasi bo’yicha yalpi ichki mahsulotning eng yuqori o’sish sur’ati O’zbekiston bo’yicha 5,7 foiz darajasida prognoz qilinmoqda.

Xatarlar.

Prognozdagi xavf nisbati o’sish sur’atlarining pasayishiga yo’naltirilgan. Eka mintaqasi uchun istiqbollar geosiyosiy keskinliklar, ayniqsa Rossiyaning Ukrainaga bostirib kirishi, mojaroning salbiy oqibatlarini saqlab qolish ehtimoli va uning kuchayishi xavfi bilan bog’liq. Bundan tashqari, mintaqada siyosiy noaniqlik kuchaymoqda. Savdo cheklovlarining kuchayishi savdoning yanada sekinlashishiga olib kelishi va so’nggi yillarda kuzatilgan eksport qisqarishi fonida iqtisodiy o’sishni sekinlashtirishi mumkin. Bundan tashqari, Xitoy iqtisodiyotining kutilganidan sekinroq tiklanishi mintaqadagi xom ashyo eksport qiluvchi mamlakatlarga salbiy ta’sir ko’rsatishi mumkin. Tez-tez yoki kuchli ekstremal ob-havo hodisalari ham o’sish istiqbollariga salbiy ta’sir ko’rsatishi mumkin. So’nggi paytlarda inflyatsiya sekinlashdi, ammo yaqin Sharqdagi mojaroning kuchayishi uni tarqatib yuborishi mumkin, bu esa energiya narxlarining oshishiga olib kelishi va hali ham barqaror asosiy inflyatsiyaga ta’sir qilishi mumkin. Kutilganidan ko’ra ishonchliroq ish haqining oshishi inflyatsiya bosimini ham oshirishi mumkin. Boshqa tomondan, inflyatsiyaning kutilganidan tezroq pasayishi, ehtimol, mehnat bozoridagi keskinlikni yumshatish tufayli, potentsial qulay omil sifatida qaralishi mumkin.

Manba: Jahon bankining «Jahon Iqtisodiyoti Istiqbollari» Hisoboti