(CAREC Instituti ma’lumotlari asosida tayyorlangan tahliliy sharh: CAREC Institute Quarterly Economic Monitor No.15)
CAREC mintaqasida inflyatsiya dinamikasi (2024 yil)
2024 yilda Markaziy Osiyo mintaqaviy iqtisodiy hamkorligi (CAREC) davlatlari ikkita turli inflyatsion bosqichni boshdan kechirdi. Yilning birinchi yarmida inflyatsiya sezilarli darajada pasaydi, ammo ikkinchi yarmida u yana o‘sishni boshladi. Mintaqadagi o‘rtacha inflyatsiya darajasi 2023 yil fevraldagi 13,5%dan 2024 yil dekabrga kelib 5,6%ga tushdi, bunga Pokistondagi keskin pasayish (31,5%dan 4,9%ga tushish) katta hissa qo‘shdi. Bu mamlakat uchun 2018 yildan beri kuzatilgan eng past ko‘rsatkichdir.
Biroq, 2024 yilning iyunidan dekabrigacha inflyatsiya quyidagi davlatlarda yana o‘sishni boshladi:
- Ozarbayjon – 1,1%dan 4,9%gacha
- Qirg‘iziston – 4,5%dan 6,3%gacha
- Mo‘g‘uliston – 5,1%dan 9,0%gacha
- Tojikiston – 3,5%dan 4,1%gacha
Shu bilan birga, ba’zi davlatlarda inflyatsiya kamayishda davom etdi:
- Xitoy – 0,2%dan 0,1%gacha
- Gruziya – 2,2%dan 1,9%gacha
- Pokiston – 12,6%dan 4,1%gacha
- O‘zbekiston – 10,6%dan 9,8%gacha
Shunga qaramay, Qozog‘iston, Mo‘g‘uliston va O‘zbekiston kabi davlatlarda inflyatsiya hanuzgacha markaziy banklar belgilagan maqsadli darajadan yuqoriroq bo‘lib qolmoqda.
O‘zbekiston: ijobiy o‘zgarishlar va dolzarb muammolar
2024 yilda O‘zbekistonda inflyatsiya 10,6%dan 9,8%gacha pasaydi, bu esa murakkab global iqtisodiy vaziyatga qaramay, ijobiy o‘zgarish sifatida baholanishi mumkin. Ushbu pasayishga quyidagi omillar ta’sir ko‘rsatdi:
– Pul-kredit siyosati nazorati – Markaziy bank inflyatsiyani jilovlash strategiyasini davom ettirib, narxlarning haddan tashqari oshib ketishiga yo‘l qo‘ymadi.
– Valyuta kursining barqarorligi – O‘zbekiston so‘mining nisbatan barqarorligi import mahsulotlarining narxlari barqarorligiga yordam berdi.
– Oziq-ovqat xavfsizligini mustahkamlash – Qator qishloq xo‘jalik mahsulotlarining mahalliy ishlab chiqarilishi narxlarning oshib ketishiga yo‘l qo‘ymaslikka yordam berdi.
Biroq, ayrim qiyinchiliklar ham mavjud:
– Elektr energiyasi tariflarining oshishi – 2024 yil may oyida elektr narxlarining oshishi ishlab chiqarish xarajatlarini ko‘paytirib, inflyatsiyaga bosim o‘tkazdi.
– Oziq-ovqat narxlarining o‘zgaruvchanligi – Umumiy tendensiya ijobiy bo‘lsa-da, ayrim mahsulotlarning narxi sezilarli darajada oshdi.
– Kredit resurslarining cheklanganligi – Foiz stavkalarining yuqoriligi iste’mol talabini pasaytirib, tadbirkorlik faolligini chekladi.
2025 yil uchun prognoz: xavf va imkoniyatlar
2025 yilda O‘zbekistonda inflyatsiyaning pasayishi davom etishi kutilmoqda, ammo bir qator omillar narxlar barqarorligiga ta’sir qilishi mumkin:
– Tariflarning yanada liberallashuvi – Agar qo‘shimcha narx oshishlari zaruriy kompensatsion choralarsiz amalga oshirilsa, inflyatsion bosim ortishi mumkin.
– Tashqi iqtisodiy sharoitlar – Import qilinadigan oziq-ovqat va energiya resurslari narxining oshishi inflyatsiyani kuchaytirishi mumkin.
– Ichki bozordagi raqobat – Kichik va o‘rta biznesni qo‘llab-quvvatlash narxlarning barqarorligiga ijobiy ta’sir ko‘rsatishi mumkin.
Ushbu omillarni inobatga olgan holda, O‘zbekiston inflyatsiyasi 2025 yilda 7-9% oralig‘ida bo‘lishi kutilmoqda, bu esa Markaziy bankning belgilangan maqsadiga yaqinlashmoqda.
Mintaqadagi iqtisodiy istiqbollar
Inflyatsiyadagi tebranishlarga qaramay, CAREC mintaqasidagi iqtisodiyot 2024 yilda barqaror o‘sishni namoyon etdi. CAREC Institutining ma’lumotlariga ko‘ra, aksariyat davlatlar yuqori iqtisodiy o‘sish sur’atlarini saqlab qoldi, eksport va xizmatlar sektori asosiy o‘sish omili bo‘ldi.
O‘zbekiston uchun 2024 yil iqtisodiy moslashuv davri bo‘ldi. 2025 yilda asosiy e’tibor investitsiyalar, infratuzilmani modernizatsiya qilish va biznes raqobatbardoshligini oshirishga qaratilishi kutilmoqda.