Asosiy natijalar va dinamika

2025 yil yanvar–iyul oylarida Oʻzbekistonning tashqi savdo aylanmasi $44,4 milliardni tashkil etdi, bu 2024 yilning shu davriga nisbatan $7 376,4 millionga (+19,9 foiz) koʻpdir. Eksport $20 108,9 million (+34,9 foiz), import esa $24 292,3 million (+9,9 foiz). Tashqi savdo balansi manfiyligicha qolmoqda, biroq taqchillik $4 183,5 milliongacha qisqardi (oʻtgan yil shu davrida $7 200,8 million). 2023 yil bilan solishtirganda ham taqchillik kichikroq ($5 067,0 million – 2023 yil).

Respublika 197 ta davlat bilan savdo qiladi. Tovar ayirboshlash hajmi boʻyicha yirik hamkorlar: Xitoy (ulushi 18,2 foiz), Rossiya Federatsiyasi (16,1 foiz), Qozogʻiston (5,9 foiz), Turkiya (3,6 foiz), Koreya Respublikasi (2,2 foiz). 2025 yil yanvar–iyul oylarida qiymat ifodasida: Xitoy — $8 077,2 million, Rossiya — $7 162,6 million, Qozogʻiston — $2 636,3 million, Turkiya — $1 606,9 million, Koreya Respublikasi — $981,5 million.

Eksport: koʻlam, tarkib, geografiya

Koʻlam va umumiy tarkib

Eksport tarkibida tovarlar ulushi 75,9 foiz, xizmatlar ulushi 24,1 foiz. 2025 yil yanvar–iyul oylarida tovarlar eksportining muhim tarkibiy xususiyati — “boshqa tovarlar” bandining yuqori ulushi boʻlib, unda nomonetar oltin jamlangan: “boshqa tovarlar” — $7 734,2 million (eksportning 38,5 foizi), shundan nomonetar oltin — $7 589,1 million (37,7 foiz).

Asosiy tovar bo‘limlarining hissasi (eksportdagi ulushi; oʻzgarish surʼati):

• Oziq-ovqat va tirik hayvonlar — $1 510,3 million; 7,5 foiz; +39,7 foiz.

• Kimyoviy moddalar va shunga oid mahsulotlar — $1 172,5 million; 5,8 foiz; +16,9 foiz.

• Sanoat mahsulotlari — $2 228,2 million; 11,1 foiz; 2024 yil darajasining 90,0 foizi.

• Mashina va transport uskunalari — $562,3 million; 2,8 foiz; 2024 yil darajasining 82,7 foizi.

• Turli xil tayyor mahsulotlar — $872,6 million; 4,3 foiz; +31,8 foiz.

Eksport geografiyasi

Eksportning eng yirik yoʻnalishlari (umumiy hajmdagi ulushi boʻyicha): Rossiya Federatsiyasi (12,3 foiz), Xitoy (5,5 foiz), Qozogʻiston (4,0 foiz), Afgʻoniston (3,7 foiz), Turkiya (3,0 foiz), Fransiya (2,6 foiz), Birlashgan Arab Amirliklari (1,8 foiz), Qirgʻiz Respublikasi (1,6 foiz), Tojikiston (1,4 foiz) va Pokiston (1,2 foiz). Ushbu davlatlar jami eksportning 37,0 foizini taʼminlaydi.

Meva-sabzavot mahsulotlari eksporti: hajm, assortiment, tushum

2025 yilning yetti oyida 1 277,7 ming tonna meva-sabzavot mahsulotlari eksport qilindi (2024 yilga nisbatan +5,2 foiz), tushum $1 066,8 millionni tashkil etdi (+35,2 foiz), umumiy eksportdagi ulushi — 5,3 foiz. Tarkib:

• Mevalar — 214,0 ming tonna va $269,1 million (jumladan: quritilgan uzum — 54,7 ming t; $73,4 mln; gilos — 34,3 ming t; $72,5 mln; oʻrik — 61,0 ming t; $46,7 mln; quritilgan olcha/olxoʻri — 23,5 ming t; $32,9 mln; uzum — 29,5 ming t; $24,9 mln; qoqi oʻrik — 11,1 ming t; $18,6 mln).

• Sabzavotlar — 494,9 ming tonna va $168,5 million (piyoz — 283,9 ming t; $79,7 mln; karam — 126,7 ming t; $48,6 mln; pomidor — 30,8 ming t; $24,8 mln; sabzi — 39,2 ming t; $8,0 mln; bodring — 5,7 ming t; $4,1 mln; rediska — 8,6 ming t; $3,3 mln; qalampir — 8,1 ming t; $6,4 mln).

• Dukkaklilar va yongʻoqlar: mosh — 33,6 ming t; $32,1 mln; yer yongʻogʻi — 7,2 ming t; $6,8 mln.

• Meva-sabzavot guruhining boshqa pozitsiyalari — 519,9 ming t; $583,8 mln.

Toʻqimachilik mahsulotlari eksporti

Toʻqimachilik eksporti $1 471,0 millionni tashkil etib (umumiy eksportning 7,3 foizi), 2024 yilga nisbatan 17,1 foizga kamaydi. Ichki tarkib: tayyor toʻqimachilik buyumlari — 49 foiz, ip-kalava — 31 foiz, trikotaj polotno — 12 foiz, gazlamalar — 5 foiz, paypoq mahsulotlari — 2 foiz, gilamlar — 1 foiz.

Xizmatlar eksporti

Xizmatlar eksporti hajmi $4 846,9 millionni tashkil etdi (yillik +30,2 foiz); umumiy eksportdagi ulushi — 24,1 foiz. Tuzilma: sayohat (turizm) — 52,5 foiz; transport — 32,8 foiz; telekommunikatsiya, kompyuter va axborot xizmatlari — 8,5 foiz; boshqa biznes xizmatlari — 2,9 foiz. “Boshqa xizmatlar” (3,3 foiz) ichida yirik tarkibiy qismlar: sugʻurta va pensiya xizmatlari (1,1 foiz), moliyaviy xizmatlar (0,9 foiz).

Import: koʻlam, tarkib, geografiya

Koʻlam va tarkib

Import $24 292,3 millionga yetdi (2024 yil yanvar–iyuliga nisbatan +9,9 foiz). Tuzilmaning asosiy boʻlimlari: mashina va transport uskunalari — 33,3 foiz; sanoat mahsulotlari — 16,0 foiz; kimyoviy moddalar va shunga oid mahsulotlar — 12,8 foiz. Tovarlar importi — $21 778,8 million, xizmatlar importi — $2 513,5 million.

Tanlab olingan tovar guruhlari boʻyicha tafsilotlar:

• Oziq-ovqat va tirik hayvonlar — $2 320,8 million; +13,8 foiz.

• Yoqilgʻidan tashqari nooziq-ovqat xomashyolari — $798,3 million; +35,2 foiz.

• Mineral yoqilgʻi, moylar va shunga oid materiallar — $2 062,5 million; 2024 yil darajasining 81,6 foizi.

• Kimyoviy moddalar va shunga oid mahsulotlar — $3 111,1 million; +13,6 foiz.

• Sanoat mahsulotlari — $3 880,7 million; +16,4 foiz.

• Mashina va transport uskunalari — $8 098,4 million; 2024 yil darajasining 103,7 foizi.

• Turli xil tayyor mahsulotlar — $906,1 million; +13,6 foiz.

Xizmatlar importi

Xizmatlar importi $2 513,5 millionni tashkil etdi (yillik +32,1 foiz), yaʼni umumiy importning 10,3 foizi. Tuzilma: sayohat (turizm) — 55,9 foiz; transport xizmatlari — 18,5 foiz; telekommunikatsiya, kompyuter va axborot xizmatlari — 10,2 foiz; boshqa biznes xizmatlari — 5,3 foiz; boshqa xizmatlar — 10,1 foiz.

Import geografiyasi

Tovar va xizmatlar 163 ta mamlakatdan import qilindi. Importning uchdan ikki qismidan ko‘prog‘i quyidagi yirik hamkorlar ulushiga toʻgʻri keladi: Xitoy — 28,7 foiz; Rossiya Federatsiyasi — 19,3 foiz; Qozogʻiston — 7,6 foiz; Turkiya — 4,1 foiz; Koreya Respublikasi — 3,9 foiz; Germaniya — 2,8 foiz; Hindiston — 2,6 foiz. Qiymat ifodasida: Xitoy — $6 980,3 million; Rossiya Federatsiyasi — $4 697,6 million; Qozogʻiston — $1 840,5 million; Turkiya — $994,0 million; Koreya Respublikasi — $956,5 million; Germaniya — $681,9 million; Hindiston — $636,2 million; shundan keyin Turkmaniston ($503,1 million), Belarus ($388,2 million), AQSh ($368,2 million) va boshqa mamlakatlar ($6 245,8 million).

Tuzilmaviy xususiyatlar va siljishlar (hisobotga ko‘ra)

1. Eksport tez oʻsishi fonida taqchillikning qisqarishi. 2025 yil yanvar–iyul oylarida tashqi savdo taqchilligi 2024 va 2023 yillarga nisbatan kichikroq; bunga eksportning tezlashgan oʻsishi (+34,9 foiz) va importning moʻʼtadil oʻsishi (+9,9 foiz) sabab bo‘ldi.

2. Eksportda nomonetar oltinning yuqori konsentratsiyasi. Nomonetar oltin eksport tushumining 37,7 foizini taʼminlaydi va “boshqa tovarlar” bandini shakllantiradi; “boshqa tovarlar” — $7 734,2 million, shundan nomonetar oltin — $7 589,1 million.

3. Xizmatlar eksportining oʻsuvchi roli. Xizmatlar umumiy eksportning 24,1 foizini tashkil etdi. Xizmatlar tarkibida asosiy drayverlar — sayohat (turizm) (52,5 foiz) va transport (32,8 foiz), telekommunikatsiya, kompyuter va axborot xizmatlari ulushi 8,5 foizga yetdi.

4. Tovar guruhlari boʻyicha aralash dinamika. Eksportda “sanoat mahsulotlari” (2024 yil darajasining 90,0 foizi) va “mashina va transport uskunalari” (82,7 foiz) qisqargan, “oziq-ovqat va tirik hayvonlar” (+39,7 foiz) hamda “turli xil tayyor mahsulotlar” (+31,8 foiz) oshgan. Import tomonda bir qator yoqilgʻi turlarini xarid qilish kamaygan (masalan, mineral yoqilgʻi — 2024 yil darajasining 81,6 foizi), biroq mashina-uskunalar, ehtiyot qismlar va ayrim xomashyo hamda kimyo toifalari boʻyicha xaridlar ortgan.

5. Meva-sabzavot eksporti: hajm va qiymatda oʻsish. Meva-sabzavot mahsulotlari eksporti natural hisobda (+5,2 foiz) hamda qiymat jihatidan (+35,2 foiz) koʻpaydi; savatcha tarkibi yangi va qayta ishlangan mahsulotlar muvozanatini oʻz ichiga oladi.

6. Toʻqimachilik: eksportda tuzatish (pasayish). Tayyor buyumlar (49 foiz) va ip-kalava (31 foiz) salmogʻiga qaramay, toʻqimachilik eksporti $1 471,0 milliongacha tushib, 2024 yilga nisbatan 17,1 foizga kamaydi.

7. Geografiya: asosiy hamkorlar bilan aloqalarning mustahkamlanishi. Umumiy savdo aylanmasida Xitoy va Rossiya Federatsiyasining pozitsiyalari kuchaydi (Xitoy — $8 077,2 mln; Rossiya — $7 162,6 mln); Qozogʻiston kabi ayrim davlatlar bilan savdo ham oʻsdi, Turkiya va Koreya Respublikasi bilan aylanma esa 2024 yilga nisbatan qisqardi.

Maʼlumot manbasi: Oʻzbekiston Respublikasi Statistika milliy qoʻmitasi, “Oʻzbekiston Respublikasining tashqi savdo aylanmasi” press-relizi, 2025 yil yanvar–iyul bo‘yicha dastlabki natijalar (eʼlon sanasi: 2025 yil 21-avgust).