IMF Ijrochi Kengashi O‘zbekiston Respublikasi bilan 2025-yilgi IV moddasi bo‘yicha maslahatlashuvini yakunladi
2025-yil 18-iyun
O‘zbekistonning iqtisodiy ko‘rsatkichlari mustahkam o‘sish, mustahkamlangan fiskal va joriy hisob defitsitining torayishi hamda yetarli xalqaro zaxiralar bilan barqaror bo‘lib qolmoqda. Tashqi noaniqliklar yuqori bo‘lishiga qaramay, davom etayotgan islohotlar va kuchli pul o‘tkazmalari sharoitida o‘sish barqaror bo‘lishi prognoz qilinmoqda, inflyatsiya esa qattiq makroiqtisodiy va makroprudensial siyosat ostida mo‘tadillashishi kutilmoqda. Kelgusidagi ustuvor vazifalar makro-moliyaviy barqarorlikni mustahkamlash va xususiy sektor boshchiligidagi inklyuziv o‘sishni rag‘batlantirish bilan birga davlat ishtirokini kamaytirish maqsadida iqtisodiy islohotlar kun tartibini davom ettirishdan iborat.
Vashington, D.C.: 2025-yil 16-iyunda Xalqaro Valyuta Jamg‘armasi (XVJ) Ijrochi Kengashi O‘zbekiston Respublikasi uchun IV moddasi bo‘yicha maslahatlashuvni yakunladi. Hokimiyat organlari ushbu maslahatlashuv uchun tayyorlangan Xodimlar hisobotini chop etishga ruxsat berdi.
O‘zbekistonning iqtisodiy ko‘rsatkichlari barqaror bo‘lib qoldi. Yalpi ichki mahsulotning real o‘sishi 2024-yilda 6,5 foizni tashkil etdi, bu ichki talabning mustahkamligi bilan qo‘llab-quvvatlandi va 2025-yilning birinchi choragida yildan yilga 6,8 foizda barqaror bo‘lib qoldi. Inflyatsiya 2024-yil aprel oyi oxirigacha pasayish tendensiyasini ko‘rsatdi, ammo zarur energiya narxlari islohotlari amalga oshirilgan 2024-yil may oyida yildan yilga 10,6 foizga ko‘tarildi. 2025-yil aprel oyi oxiriga kelib u birozgina 10,1 foizga pasaydi.
Joriy hisob defitsiti 2024-yilda YaIMning 2,6 foiz punktiga torayib, taxminan 5,0 foizni tashkil etdi, bu kuchli pul o‘tkazmalari, oltin bo‘lmagan eksportning tez o‘sishi, qulay tovar narxlari va 2023-yildagi importning bir martalik keskin o‘sishining bartaraf etilishi bilan bog‘liq. Xalqaro zaxiralar yetarli darajada saqlanib qoldi. Konsolidatsiyalangan fiskal defitsit 2024-yilda YaIMning 1,7 foiz punktiga torayib, YaIMning 3,2 foizini tashkil etdi, bu asosan o‘sishga yordam beruvchi xarajatlar choralari hisobiga sodir bo‘ldi, garchi kengroq davlat sektoridan qarz olish va xarajatlar kutilganidan yuqori bo‘lsa ham. Istiqbollar asosan ijobiy bo‘lib qolmoqda.
Global savdo siyosatidagi noaniqlikning kuchayishiga qaramay, yalpi ichki mahsulotning real o‘sishi bazaviy ssenariy bo‘yicha, bu yil va kelgusi yilda 6 foizga yaqin darajada mustahkam bo‘lishi prognoz qilinmoqda, bu xususiy iste’mol, investitsiyalar va tarkibiy islohotlarning rivojlanishidagi barqaror kuch bilan qo‘llab-quvvatlanadi. So‘nggi holatlar, qat’iy pul-kredit va makroprudensial siyosatlar hamda mustahkamlangan fiskal intizom 2027-yil oxiriga kelib inflyatsiyani O‘zbekiston Respublikasi Markaziy bankining (MB) 5 foizlik maqsadiga tushirishi kutilmoqda. Tashqi joriy hisob defitsiti 2025-26-yillarda 5 foizda yoki undan biroz pastroq darajada qolishi kutilmoqda, xalqaro zaxiralar esa 2026-yil oxirigacha 9,2 oylik import darajasida yetarli bo‘lishi kutilmoqda.
Istiqbollarga doir pastga yo‘nalgan xavflarga savdo siyosatidagi uzoq davom etgan va chuqur shoklar, tovar narxlarining yanada o‘zgaruvchanligi, tashqi moliyalashtirishning qisqarishi, davlat korxonalari va banklaridan yuzaga kelishi mumkin bo‘lgan majburiyatlar va davlat-xususiy sherikchiliklar kiradi. Yuqori tomondan esa, imkoniyatlar tarkibiy islohotlarning tezroq amalga oshirilishi, daromad va kapital oqimlarining kuchayishi va qulay tovar narxlaridan kelib chiqadi.
Ijrochi Kengashning Bahosi
Ijrochi direktorlar xodimlar bahosining asosiy yo‘nalishi bilan rozi bo‘lishdi. Ular O‘zbekistonning bozorga yo‘naltirilgan iqtisodiyotga o‘tishda davom etayotgan taraqqiyot sharoitidagi ijobiy iqtisodiy istiqbollarini olqishladi. Direktorlar, biroq, iqtisodiyotda davlat ishtirokining hali ham katta ekanligi va tashqi noaniqlikning ortib borayotganligi kabi jiddiy zaifliklar saqlanib qolayotganini ta’kidladilar. Shu nuqtai nazardan, ular makroiqtisodiy barqarorlikni mustahkamlash hamda mustahkam va barqaror o‘sishni ta’minlash uchun Jamg‘arma texnik yordami bilan qo‘llab-quvvatlanadigan tarkibiy va institutsional islohotlardagi sur’atni saqlab qolish muhimligini ta’kidladilar.
Direktorlar erishilgan muhim fiskal konsolidatsiya uchun hokimiyat organlariga minnatdorchilik bildirdilar. Ular YaIMga nisbatan soliq nisbatining pasayishini teskari o‘zgartirish va ustuvor ijtimoiy va rivojlanish ehtiyojlari uchun fiskal joy yaratish maqsadida xarajatlar samaradorligini oshirishga chaqirdilar. Direktorlar inflyatsiyani kamaytirishni qo‘llab-quvvatlash uchun tashqi qarz olish chegaralariga rioya qilish va yuqori oltin narxlariga javoban hukumat xarajatlarining siklik xarakterga ega bo‘lishidan qochish muhimligini ta’kidladilar. Ular shuningdek, davlat korxonalari va davlat-xususiy sherikchiliklaridan kelib chiqadigan fiskal xavflarni monitoring qilish va boshqarishni yaxshilashni, shuningdek, davlat moliyasini boshqarish (DMB) va fiskal shaffoflikni yanada mustahkamlashni tavsiya qildilar.
Direktorlar O‘zbekiston Respublikasi Markaziy bankining (MB) inflyatsiyani kamaytirish bo‘yicha majburiyatini olqishladilar. Ular pul-kredit siyosati ma’lumotlarga asoslanishi va asosiy inflyatsiya yoki inflyatsiya kutilmalari pasaymasa, yanada kuchaytirilishi kerakligiga rozi bo‘lishdi. Direktorlar MBni kommunikatsiya va pul-kredit siyosati transmissiyasini mustahkamlashni davom ettirishga chaqirdilar. Ular shuningdek, markaziy bank boshqaruvi va mustaqilligini mustahkamlash uchun almashuv kursi moslashuvchanligini oshirish va mavjud xavfsizlik choralarini amalga oshirishni tavsiya etdilar.
Direktorlar moliyaviy barqarorlikni himoya qilish uchun bank nazorati va tartibga solishni kuchaytirishga chaqirdilar, shu bilan birga moliyaviy sektorda davlat rolini kamaytirishni taklif etdilar. Shu munosabat bilan, ular davlat banklarining tijorat yo‘nalishini va korporativ boshqaruvini kuchaytirishni, yo‘naltirilgan va imtiyozli kreditlashni bosqichma-bosqich bekor qilishni, shuningdek, xususiylashtirish ishlarini tezlashtirish va kengaytirishni tavsiya qildilar. Direktorlar, shuningdek, hokimiyat organlariga mamlakatning birinchi Moliyaviy sektor baholash dasturi tavsiyalariga muvofiq aktivlarni tasniflash, muammoli kreditlarni hisobot berish va hal qilish, shuningdek, tartibga solish, nazorat, inqirozni boshqarish va AML/CFT (pul yuvishga qarshi kurash/terrorizmni moliyalashtirishga qarshi kurash) doiralarini mustahkamlashni maslahat berdilar. Qo‘shimcha makroprudensial choralar mikrokreditlarning tez o‘sishidan kelib chiqadigan xavflarni yumshatishga yordam berishi mumkin.
Direktorlar tarkibiy islohotlarni chuqurlashtirish va tezlashtirishni rag‘batlantirdilar. Jahon savdo tashkilotiga (JST) a’zo bo‘lish va energetika sektori islohotlaridagi yutuqlarni olqishlab, ular narx va savdo liberallashtirishni yakunlash, davlat korxonalariga yordamni bosqichma-bosqich bekor qilish va xalqaro eng yaxshi amaliyotlarga muvofiq xususiylashtirishni tezlashtirish muhimligini ta’kidladilar. Direktorlar hokimiyat organlariga boshqaruv islohotlarida, shu jumladan shaffoflik va hisobdorlikni yaxshilash hamda Korrupsiyaga qarshi kurashish milliy strategiyasini tasdiqlash bo‘yicha qo‘shimcha yutuqlarga erishishga chaqirdilar. Ma’lumotlardagi kamchiliklarni bartaraf etish va ma’lumotlar sifatini yaxshilash ustuvor vazifalar bo‘lib qolmoqda.
O‘zbekiston bilan navbatdagi IV moddasi bo‘yicha maslahatlashuv standart 12 oylik siklda o‘tkazilishi kutilmoqda.
O‘zbekiston: Tanlangan iqtisodiy ko‘rsatkichlar 2022-2026
Manbalar: Mamlakat hokimiyat organlari; va XVJ xodimlari hisob-kitoblari.
1/ Milliy hisob-kitoblar ma’lumotlariga kiritilgan so‘nggi tuzatishlarni o‘z ichiga oladi, bu 2017-2023-yillar uchun o‘rtacha nominal YaIMni taxminan 11 foizga oshirdi.
2/ Iste’mol narxlari indeksi prognozi 2024 va 2025-yillarda e’lon qilingan energiya narxlarining oshishi ta’sirini o‘z ichiga oladi.
3/ XVJ xodimlari byudjet daromadlari va xarajatlarini moliyalashtirish operatsiyalari, masalan, kapital in’eksiyalari, siyosat kreditlari va davlat korxonalarini xususiylashtirish uchun tuzatadi. 2021-yilgacha umumiy fiskal balans konsolidatsiyalangan byudjet balansidan ko‘proq salbiy bo‘lgan, chunki oxirgi holat xususiylashtirish tushumlarini istisno qilgan. 2022-yildan beri farq yo‘q, chunki hokimiyat organlari barcha xususiylashtirish tushumlarini moliyalashtirish sifatida kiritishni boshladilar.